Εντυπωσιακά ευρήματα σε νεολιθικό σκελετό (3000 πΧ) σχετικά με την ραχίτιδα.
Δρ Λάϊα Ορφανίδη, Αρχαιολόγος (laianeolithic@gmail.com).
Πολλοί πιστεύουν ότι η υποβιταμίνωση D η ονομαζόμενη και ραχίτιδα, είναι μια πάθηση που εμφανίσθηκε στη Βιομηχανική Επανάσταση τον 17ο-18ο αιώνα στην Αγγλία. Δυστυχώς η νόσος φαίνεται ότι ήταν γνωστή από την νεολιθική περίοδο στα Βρεττανικά νησιά και ιδιαίτερα στην Σκωτία. Πράγματι, αρχαιολόγοι του Πανεπιστημίου του Bradford βρήκαν στο νησί Tiree έναν θαλαμοειδή τάφο που περιείχε έναν σκελετό γυναίκας που έφερε όλα τα ευρήματα και τις σκελετικές παραμορφώσεις μιας έντονης υποβιταμίνωσης D ή καλύτερα ραχίτιδας. Το εύρημα αυτό είναι αρκετά περίεργο διότι ακόμη και στην έξαρση της ραχίτιδας τον 17ο και 18ο αιώνα, οι περιπτώσεις ασθενών που ζούσαν σε αγροτικό περιβάλλον ήταν σχετικά σπάνιες, μια και εκεί ο ήλιος ήταν πολύ περισσότερος από τις αιθαλοκρατούμενες ανήλιες βιομηχανικές πόλεις.
Μια πρόσφατη ραδιοχρονολόγηση του κατέδειξε ότι ο σκελετός ήταν πολύ παλαιός, μεταξύ 3340 και 3090 π.Χ., τοποθετώντας τον με βεβαιότητα στη νεολιθική περίοδο.
Η γυναίκα ήταν ηλικίας 25-30 ετών και κοντή (145-150 εκ.) ακόμη και για τα μέτρα της νεολιθικής περιόδου. Τα οστά παρουσίαζαν ορισμένες ανωμαλίες οφειλόμενες στη ραχίτιδα όπως πχ τροπιοειδή θώρακα και παραμορφωμένα άκρα (κύρτωση μακρών οστών, πάχυνση καρπών και ποδοκνημικών και παραμόρφωση γονάτων).
Ανάλυση της εναποτεθείσας στα δόντια οδοντίνης κατά την παιδική της ηλικία επέτρεψε στην ομάδα να αποκαλύψει λεπτομέρειες για τον τρόπο ζωής της, όπως και την διατροφή της, μεταξύ 3 και 14 ετών. Οι μεταβαλλόμενες τιμές ισοτόπων δείχνουν ότι υπέφερε από φυσιολογικό στρες, πιθανώς κακή διατροφή ή εξασθενημένη υγεία μεταξύ 4 και 14 ετών. Οι ίδιες αναλύσεις έδειξαν επίσης ότι ήταν κάτοικος της περιοχής, δεδομένου ότι τα επίπεδα στρόντιου ήταν υψηλά, πράγμα που είναι βασικό χαρακτηριστικό των αρχαίων κοινωνιών που διαμένουν σε νησιά, όπως τα ανεμοδαρμένα νησιά Hebridean, όπου οι καρποί γονιμοποιούνταν με θαλάσσιους σπόρους και υπόκειντο σε σπρέυ θαλάσσιας αρμύρας. Η ανάλυση έδειξε επίσης ότι δεν έτρωγε θαλασσινά ψάρια, κάτι που θα της έδινε την απαραίτητη βιταμίνη D και θα την προφύλασσε από διατροφική ραχίτιδα. Η αποφυγή θαλασσινών τροφών ήταν διαδεδομένη συνήθεια στις γεωργικές κοινωνίες της νεολιθικής περιόδου, ακόμα και σ’ αυτές που διέμεναν σε παράκτιες περιοχές όπου αφθονούσαν τα ψάρια και τα όστρεα.
Υποβιταμίνωση D δεν υπάρχει για οποιονδήποτε ζει μια αγροτική ζωή στο ύπαιθρο, γι’ αυτό και θα πρέπει να υπήρχαν ιδιαίτερες συνθήκες που στέρησαν την πρόσβαση αυτής της γυναίκας στο ηλιακό φώς ενόσω ήταν παιδί. Το πιθανότερο είναι να φορούσε ένα ολόσωμο ένδυμα ή να παρέμενε συνεχώς μέσα σε οίκημα. Ποτέ δυστυχώς δεν θα μάθουμε αν είχε κάποιο λατρευτικό/ιερατικό ρόλο, μια και οι συνθήκες ταφής της είναι ιδιαίτερες και μάλλον τιμητικές για την συγκεκριμένη χρονική περίοδο ή αν ήταν ασθενής ή σκλάβα.
Είναι πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι μια ασθένεια σχετιζόμενη με στέρηση ήλιου λόγω διαβίωσης σε σκοτεινά αστικά κέντρα εμφανίζεται σε μια τόσο πρώιμη γεωργική κοινωνία. Φαίνεται λοιπόν ιδιαίτερα πιθανό ότι μέσα στα πολιτισμικά πλαίσια ορισμένων τέτοιων νεολιθικών κοινωνιών υπήρχε κάποιου είδους υποτίμησης ή πιο πιθανόν άγνοια του κινδύνου της έλλειψης ηλιακής ακτινοβολίας.
Πηγή = Ian Armit, Fiona Shapland, Janet Montgomery, Julia Beaumont.Difference in Death? A Lost NeolithicInhumation Cemetery with Britain’s Earliest Case of Rickets, at Balevullin, Western Scotland.Proceedings of the Prehistoric Society, 2015; 1 DOI: 10.1017/ppr.2015.7.