Δρ. Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, Ρευματολόγος,
Διευθυντής κέντρου οστεοπόρωσης και παθήσεων των αρθρώσεων
Γυναικολογικό Νοσοκομείο ΛΗΤΩ, Αθήνα
axikos@hotmail.com

Η προεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση είναι ένα από τα δυσκολότερα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσει κάποιος που ασχολείται με τη διάγνωση και τη θεραπεία των μεταβολικών νοσημάτων των οστών. Οι λόγοι είναι πολλοί, αλλά τρείς είναι οι κυριότεροι: 1) Ελάχιστοι την γνωρίζουν, άρα και ελάχιστοι την αναζητούν! 2) Τα αίτιά της είναι πολλά και διάφορα, αλλά στις περισσότερες των περιπτώσεων, η διερεύνησή τους είναι τόσο δύσκολη, ώστε σπάνια καταλήγουμε σε κάποιο από αυτά με αποτέλεσμα η διάγνωση ιδιοπαθής ή πρωτοπαθής οστεοπόρωση που χρησιμοποιείται αρκετά συχνά, να υπογραμμίζει περισσότερο τη διαγνωστική μας ανεπάρκειά και 3) Κανένα από τα γνωστά αντιοστεοπορωτικά φάρμακα δεν έχει δοκιμασθεί σε προεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση, άρα πρακτικά δεν έχουμε τεκμηριωμένη θεραπεία.
Η ανεύρεση μιας προεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης γίνεται ή τυχαία ή μετά από εντολή για μέτρηση της οστικής μάζας από κάποιους πολύ καλά ενημερωμένους γιατρούς, οι οποίοι γνωρίζουν ότι κληρονομικά (γενετικά) αίτια ή/και κάποια νοσήματα μπορούν να προκαλέσουν πρωτοπαθή ή/και δευτεροπαθή προεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση.
Το ιστορικό ενός ατόμου πχ μπορεί να μας δώσει αρκετά στοιχεία. Η γνώση ότι η μητέρα έπασχε από οστεοπόρωση, ένα εύκολο αδυναμικό κάταγμα στο παρελθόν, το υπερβολικό κάπνισμα, η μη λήψη γαλακτερών με τη διατροφή, η αποφυγή του ήλιου, η καθιστική εργασία, οι πάνω από 3 καφέδες την ημέρα, οι έντονες και διαρκείς δίαιτες επίσχανσης, ιδιαίτερα στην εφηβία, η υπερβολική άσκηση, ειναι κάποια χρήσιμα στοιχεία που μας οδηγούν στην αναζήτηση της προεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης.
Οι διαταραχές της περιόδου κάθε αιτιολογίας (οι πολυκυστικές οωθήκες κα), η υπερπρολακτιναιμία, κάποιες παθήσεις του θυρεοειδούς ή των παραθυρεοειδών αδένων, χρόνιες νόσοι του εντέρου που προκαλούν δυσαπορρόφηση ασβεστίου, η κοιλιοκάκη, χρόνιες νόσοι του ήπατος, που προκαλούν διαταραχές στον μεταβολισμό της βιταμίνης D, οι παθήσεις των αρθρώσεων (ρευματοειδής αρθρίτις), οι παθήσεις που συνοδεύονται από χρόνια ακινησία, η ιδιοπαθής υπερασβεστιουρία, κάποια φάρμακα όπως η κορτιζόνη, τα αντιεπιληπτικά, οι πραζόλες (για τη θεραπεία της χρόνιας γαστρίτιδας ή του έλκους στομάχου κά) μπορούν σε βάθος χρόνου να οδηγήσουν προoδευτικά σε δευτεροπαθή προεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση.
Εάν αποκλεισθεί η περίπτωση της δευτεροπαθούς οστεοπόρωσης, τότε αρχίζει η αναζήτηση μιας πρωτοπαθούς ή ιδιοπαθούς αιτιολογίας. Εδώ η κληρονομικότητα παίζει κυρίαρχο ρόλο. Για κάποιους το 50% των περιπτώσεων οστεοπόρωσης οφείλεται σε κληρονομικά αίτια.
Μια αρκετά συχνή κατάσταση για τις ελληνίδες, που μπορεί να οδηγήσει σε προεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση είναι η χρόνια ανεπάρκεια της βιταμίνης D, γενετικής αιτιολογίας. Πιστεύεται ότι ένα ποσοστό των γυναικών των μεσογειακών χωρών, που πλησιάζει για πολλούς το 10%, παρουσιάζει έλλειψη βιταμίνης D παρά τον άφθονο ήλιο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία προεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης.
Η θεραπεία σε περιπτώσεις προεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης έχει δύο σκέλη: α) την θεραπεία της δευτεροπαθούς οστεοπόρωσης και β) την θεραπεία της πρωτοπαθούς οστεοπόρωσης. Τόσο όμως στην πρώτη όσο και στην δεύτερη θα πρέπει να εφαρμοσθούν κάποιοι γενικοί απλοί κανόνες οι οποίοι θα βοηθήσουν στην διατήρηση της υπαρχουσας οστικής μάζας, έστω και μειωμένης. Οι κανόνες αυτοί είναι οι ακόλουθοι: η διακοπή του καπνίσματος, το καθημερινό και συστηματικό βάδισμα, η μείωση της λήψης καφέ (μέχρι 2 την ημέρα), η διακοπή έντονων διαιτών απίσχανσης, ιδιαίτερα στην εφηβική ηλικία, η λήψη γαλακτερών και ιδιαίτερα κίτρινων τυριών με την διατροφή, η μείωση της λήψης οινοπνεύματος είναι κάποιες από τις συμβουλές που μπορούν να αποτρέψουν την μείωση της οστικής μάζας.
Η θεραπεία της δευτεροπαθούς προεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης, αφορά την διόρθωση του γενεσιουργού αίτιου. Οπως πχ η θεραπεία παθήσεων ΄που προκαλούν διαταραχές των ορμονών στις γυναίκες, και τους άνδρες, η δυσαπορρόφηση ασβεστίου από το έντερο λόγω κάποιας χρόνιας νόσου του εντέρου, η ελεγχόμενη και υπό κάλυψη με ασβέστιο και βιταμίνης D λήψη κορτιζόνης και αντιεπιληπτικών και ο έλεγχος τόσων παθήσεων που μπορούν να προκαλέσουν απώλεια οστικής μάζας.
Στην περίπτωση της ιδιοπαθούς προεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης η θεραπεία είναι πολύ δύσκολη διότι δεν έχουμε το κατάλληλο φάρμακο. Σε αυτές τις περιπτώσεις απαιτείται η αυστηρή εφαρμογή των γενικών απλών κανόνων που ήδη αναφέραμε. Ο προσδιορισμός τόσο του ποσού της βιταμίνης D στο αίμα τους καλοκαιρινούς και τους χειμερινούς μήνες, όσο και των επιπέδων του ασβεστίου στο αίμα και τα ούρα, μπορούν να μας κατευθύνουν για να προδιορίσουμε την καθημερινή  ιδανική δόση της βιταμίνης D και του ασβεστίου κατά τη διάρκεια του έτους. Ολα αυτά συνήθως αποτρέπουν την αυξηση της ήδη υπάρχουσας απώλειας οστού..
Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να καταλήξουμε ότι η υγεία του σκελετού μας εξαρτάται από την υγεία και την αρμονική αλληλοεπίδραση  τριών παραγόντων, του ορμονικού, του διατροφικού και του μυϊκού, οποιαδήποτε πάθηση που προκαλεί διαταραχή αυτής της αρμονικής αλληλεπίδρασης οδηγεί σε προεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση.