Τα συμπληρώματα διατροφής. Προσωπική άποψη!
Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, Ρευματολόγος, (myoskeletiko@gmail.com).
Εχουμε συνηθίσει να ασχολούμαστε με φάρμακα που προέρχονται από τα εργαστήρια των μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών και συνήθως περιφρονούμε κάποια άλλα, που ναι μεν δεν έχουν το πλήθος των ερευνητικών εργασιών των προηγουμένων, αλλά χρησιμοποιούνται εδώ και πάρα πολλά χρόνια από εκατομμύρια ασθενείς σε όλο τον κόσμο. Τα αποτελέσματά τους στην κλινική πράξη, για διάφορους λόγους, πρέπει να είναι μάλλον καλά, εάν σκεφτεί κανείς ότι το 50% και πλέον των ασθενών με χρόνια οστεοαρθρίτιδα τα χρησιμοποιούν συστηματικά χωρίς την υπόδειξη των γιατρών τους και τα πληρώνουν από μόνοι τους, μια και κανένα σχεδόν δεν καλύπτεται από τα επίσημα ασφαλιστικά συστήματα.
Η λογική του αποκλεισμού όλων των συμπληρωμάτων που χρησιμοποιούν οι ασθενείς για την ανακούφιση τους από τον χρόνιο πόνο της οστεοαρθρίτιδας, με βρίσκει τελείως αντίθετο. Μερικά από αυτά, όπως το υαλουρονικό, έχουν αποδείξει την δράση τους, άλλα προσπαθούν να την αποδείξουν, όπως ο κουρκουμάς. Θα πρέπει όλοι μας να είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε όλα τα καινούργια στοιχεία που έρχονται στο φως και να επιλέξουμε ποιά από αυτά θα χρησιμοποιήσουμε για την ανακούφιση, των επιλεγμένων πάντα, με αυστηρά ιατρικά κριτήρια, ασθενών μας.
Επειδή δεν μας αρέσει να δίνουμε στους ασθενείς μας παρακεταμόλη, αντιφλεγμονώδη μη στεροειδή φάρμακα ή ενέσεις κορτιζόνης μέχρι να ωριμάσουν για να χειρουργηθούν κάνοντας μια ολική αρθροπλαστική στο γόνατο ή στο ισχίο, αποφασίσαμε να ρίξουμε μια πιο εμπεριστατωμένη ματιά σε αυτά τα φάρμακα και να τα αξιολογήσουμε επιστημονικά σύμφωνα με ότι έχει γραφτεί γι’ αυτά στη σύγχρονη βιβλιογραφία.
Είναι γεγονός ότι τα διαιτητικά συμπληρώματα κυριαρχούν στη φαρμακευτική αγορά. Χιλιάδες άνθρωποι τα λαμβάνουν καθημερινά, κυρίως γυναίκες, α) για να μετριάσουν τους χρόνιους πόνους από τις αρθρώσεις και τους μυς, β) για να βελτιώσουν τις βλάβες που έχει προκαλέσει η ηλικία στο δέρμα τους και τα μαλλιά τους, γ) για να μειώσουν την αίσθηση κόπωσης και αδυναμίας και δ) για πολλούς άλλους λόγους, όπως π.χ. για ενίσχυση της σεξουαλικής απόλαυσης. Τα διαιτητικά συμπληρώματα δεν χρειάζονται την συνταγή γιατρού και δεν θεωρούνται τοξικά όσο τα κλασικά φάρμακα, επομένως ο καθένας μπορεί να τα πάρει εύκολα από το φαρμακείο ή από το Ιντερνετ. Ακόμη διαφημίζονται έντονα και χωρίς πρόβλημα από το ραδιόφωνο, αλλά κυρίως από την τηλεόραση. Ισως το κυριότερο μειονέκτημα τους είναι ότι τις περισσότερες φορές είναι πολύ ακριβότερα από τα αντίστοιχα φάρμακα. Παρόλο όμως που βρισκόμαστε πριν κάποια χρόνια σε σοβαρή και χρόνια σε οικονομική κρίση και σε μνημόνιο, οι πωλήσεις των διαιτητικών συμπληρωμάτων, δεν είχαν επηρεασθεί ιδιαίτερα, μερικών μάλιστα όπως του κολλαγόνου, είχαν φτάσει σε δυσθεώρητα ύψη. Υπολογίζεται ότι ο ετήσιος τζίρος των συμπληρωμάτων διατροφής στην Ελλάδα της κρίσης ξεπερνούσε τα 600 εκατομμύρια ευρώ.
Στις ΗΠΑ το 1994 κυκλοφορούσαν περίπου 4000 προϊόντα, τα οποία αυξήθηκαν σε 85.000 το 2014 (Wallace T.C. 2015). Το 2011 το 69% των Αμερικανών χρησιμοποιούσαν αυτά τα προϊόντα (Dickinson A., et al. 2014). Οι πωλήσεις των διαιτητικών προϊόντων έφτασαν το 2009 στις ΗΠΑ, στα 25 δισεκατομμύρια δολαρια και οι υπολογισμοί δείχνουν ότι το νούμερο αυτό αυξάνεται έκτοτε κατά 7% κάθε χρόνο (Federal Trade Commission (FTC) 2015).
Συμπλήρωμα διατροφής θεωρείται σύμφωνα με τους διεθνείς νόμους κάθε προϊόν που περιέχει: Μια βιταμίνη, ή ένα μεταλλικό ιχνοστοιχείο ή ένα φυτικό προϊόν ή ένα αμινοξύ ή ένα διαιτητικό προϊόν που βελτιώνει την διατροφή. Ενα, όλα ή μερικά από αυτά μαζί .
Δύο είναι τα κυριότερα προβλήματα που δημιουργούνται από τα διαιτητικά συμπληρώματα από καθαρά ιατρικής πλευράς: Το πρώτο είναι η αμφισβητούμενη αποτελεσματικότητα τους και το δεύτερο οι σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες που μπορούν αναπτύξουν.
Οσον αφορά την αποτελεσματικότητα τους, υπάρχουν πολλές και διάφορες γνώμες. Σε μερικά από αυτά υπάρχουν πράγματι σοβαρές μελέτες που υποστηρίζουν την δράση τους, συνήθως όμως σε παθήσεις διαφορετικές από εκείνες που διαφημίζονται ότι μπορούν να θεραπεύσουν. Πάντως εάν επιτυγχάνουν έστω και 20-30% βελτίωση, όσο δηλαδή ένα εικονικό φάρμακο (placebo), χωρίς να προκαλούν ανεπιθύμητες ενέργειες, προσωπικά πιστεύω ότι το πρόβλημα είναι καθαρά οικονομικό για τον κάθε ασθενή. Εχει δημιουργηθεί σε όλους τους ασθενείς η εντύπωση και όχι άδικα, ότι όλοι οι κλασικοί γιατροί είναι αντίθετοι με τα διαιτητικά συμπληρώματα ή τα θεωρούν σκουπίδια και οι ασθενείς, γνωρίζοντας την απέχθεια των γιατρών, δεν αναφέρουν ότι τα λαμβάνουν παράλληλα με τα κανονικά φάρμακα που τους χορηγούμε, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται σοβαρές παρενέργειες από τις αλληλεπιδράσεις. Μια μελέτη έδειξε ότι μόνο το 18% των ασθενών που παρουσίασαν παρενέργειες είχαν ενημερώσει τον γιατρό τους ότι ελάμβαναν ήδη διαιτητικά συμπληρώματα αλλά και μόνο το 6% των γιατρών είχαν ρωτήσει τους ασθενείς γι’ αυτά κατά τη διάρκεια της λήψης του ιστορικού τους. Αρα η έλλειψη εμπιστοσύνης είναι αμφίδρομη (Gardiner P., et al. 2015).
Οσον αφορά τις ανεπιθύμητες ενέργειες που μπορούν να προκύψουν από την λήψη διαιτητικών συμπληρωμάτων, μια μελέτη σε μεγάλο ιατρικό περιοδικό (New England Journal of Medicine) διαπίστωσε ότι στις ΗΠΑ αναφέρονται περίπου 33.000 επισκέψεις κάθε χρόνο στα επείγοντα των νοσοκομείων, που οφείλονται στα διαιτητικά συμπληρώματα. Τα συμπτώματα προέρχονται κυρίως από το καρδιαγγειακό σύστημα και πολλά αφορούν κυρίως τα νέα άτομα τα οποία τα λαμβάνουν σε δόσεις πολύ μεγαλύτερες από αυτές που συνιστώνται για ενίσχυση των σεξουαλικών τους επιδόσεων (Geller A.I., et al. 2015).
Συμπερασματικά νομίζω ότι έχει φθάσει η ώρα που θα πρέπει οι κλασικοί γιατροί να ασχοληθούν με τα συμπληρώματα. Να τα αξιολογήσουν με επιστημονικά κριτήρια και εάν πεισθούν για την χρησιμότητά τους να τα συστήσουν στους ασθενείς τους. Ο χρόνιος πόνος της Οστεοαρθρίτιδας, της Ινομυαλγίας κ.ά. είναι το κατάλληλο νοσολογικό υπόστρωμα για να γίνει αυτή η αξιολόγηση!