Ποιες πάσχουν πιο συχνά από Οστεοπόρωση οι ψηλές ή οι κοντές γυναίκες;;;
Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, Ρευματολόγος, (www.myoskeletiko.com).
Οι παράγοντες κινδύνου που οδηγούν στην Δευτεροπαθή Οστεοπόρωση χωρίζονται σε Μη Τροποιήσιμους (αμετάβλητους) και Τροποποιήσιμους (μεταβλητούς). Στους πρώτους ανήκουν: Η κληρονομικότητα, το φύλο, η ηλικία, η φυλή και ο σωματότυπος. Στους δεύτερους ανήκουν: Οι διάφορες παθήσεις, τα φάρμακα, οι καθημερινές συνήθειες, η δίαιτα, η άσκηση κ.ά.
Οι μέχρι σήμερα μελέτες δείχνουν ότι η κληρονομικότητα είναι υπεύθυνη για το 50-75% των περιπτώσεων Οστεοπόρωσης, ενώ όλοι οι υπόλοιποι παράγοντες κινδύνου για το υπόλοιπο 50-25%. (Radojka Bijelic et al. 2019, doi: 10.5455/msm.2019.31.62-65). Ακόμη φαίνεται, όσον αφορά την κληρονομικότητα, ότι η Οστεοπόρωση δεν οφείλεται σε ένα γονίδιο αλλά σε ένα άθροισμα πολλών γονιδίων η έκφραση των οποίων σε συνδυασμό (δηλαδή ένας κωδικός) μπορεί να εκδηλώσει φαινοτυπικά την νόσο. Ο γονιδιακός κωδικός της νόσου είναι περίπλοκος και θα πάρει καιρό για να αποκρυπτογραφηθεί.
Η οστική πυκνότητα που μετράμε στην οστική πυκνομετρία για να χαρακτηρίσουμε κάποιο άτομο οστεοπορωτικό ή μη, εξαρτάται από την οστική μάζα η οποία οφείλεται στο μέγεθος του σκελετού, στην γεωμετρία των οστών όπως και στο συνολικό μέγεθος του ατόμου και την μυϊκή και λιπώδη μάζα του. Ακόμη τα υψηλά άτομα έχουν υψηλότερη οστική πυκνότητα αλλά όχι απαραίτητα και μεγαλύτερη οστική αντοχή από τους κοντούς και αυτό διότι υψηλή οστική πυκνότητα μετρημένη με DEXA, και αυξημένη οστική αντοχή μπορεί να επιτευχθεί και από επιγενείς διαδικασίες όπως π.χ. με την μυϊκή άσκηση, με την κατάλληλη δίαιτα (λίπος σώματος) κ.ά.
Ο σωματότυπος (σωματοδομή) ενός ατόμου εξαρτάται από το σχήμα και την μορφή του ανθρωπίνου σώματος και καθορίζεται πλην των άλλων και από την κατανομή του λίπους σε έναν οργανισμό. Σε μία μελέτη του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας σε 6000 περίπου Αμερικανίδες, το 2005, διαπιστώθηκε ότι κάποιος μπορεί να ταξινομήσει τους γυναικείους σωματότυπους σε τέσσερεις απλές κατηγορίες, κατανοητές από όλους, γιαυτό και επέλεξαν να τις μορφοποιήσουν δίνοντας τους ονόματα απλών φρούτων. Σύμφωνα με αυτούς οι σωματότυποι είναι στο 46% τύπου μπανάνας, το 20% τύπου αχλάδι, το 14% τύπου μήλου, και το 8% τύπου κλεψύδρας (https://www.mydiatrofi.gr/aisthitiki/soma/oi-tessereis-somatotypoi-kai-oi-gynaikes-pou-antiprosopeyoun από τον Τόνυ Νζέιμ).
Σωματότυπο τύπου μπανάνα έχουν οι γυναίκες όταν τα χέρια και τα πόδια είναι λεπτά και μακρυά, όχι όμως γυμνασμένα, ο κορμός είναι μικρός, οι ώμοι λεπτοί και η αποθήκευση λίπους χαμηλή με τα οπίσθια μικρά και επίπεδα. Σωματότυπο τύπου αχλάδι έχουν οι γυναίκες κυρίως στις μεσογειακές χώρες. Σε αυτές η μέση είναι στενή, ενώ οι γοφοί είναι φαρδύτεροι από την περιοχή του στήθους. Ο λαιμός είναι κομψός και τα χέρια είναι λεπτά. Επίσης οι γάμπες είναι συνήθως λεπτές. Το περιττό λίπος έχει την τάση να συγκεντρώνεται στους μηρούς, τους γλουτούς και τα οπίσθια. Σωματότυπο τύπου μήλου έχουν οι γυναίκες με κορμό στρογγυλεμένο, οι γλουτοί είναι μικροί και επίπεδοι, οι μηροί μικροί και όλο το λίπος συγκεντρώνεται στην κοιλιά, το στομάχι, στο στήθος και στο πρόσωπο. Αυτός είναι και ο πιο κοινός τύπος στους άνδρες. Τέλος σωματότυπο τύπου κλεψύδρας έχουν οι γυναίκες με γοφούς και στήθος μεγάλο, ενώ η μέση είναι στενή.
Επειδή το αποτέλεσμα της οστικής πυκνομετρίας εξαρτάται και από το λίπος και την μυϊκή μάζα του σώματος γιαυτό και αναφέραμε τους παραπάνω σωματότυπους, έτσι ώστε όταν χαρακτηρίζουμε κάποιο άτομο Οστεοπορωτικό ή όχι, καλόν είναι να το έχουμε δει «ιδίοις όμμασι» προηγουμένως.
Άρα στα άτομα με μικρές σωματικές διαστάσεις θα πρέπει η Οστεοπόρωση να είναι συχνότερη διότι έχουν εξ αρχής μικρότερη οστική μάζα από αυτούς οι οποίοι έχουν μεγάλες διαστάσεις. Σε αυτούς αρκεί μικρή μόνο απώλεια ποσότητα οστικής πυκνότητας, μετά την εμμηνόπαυση ή με την πάροδο της ηλικίας, για να χαρακτηριστούν ότι πάσχουν από Οστεοπόρωση τουλάχιστον στην οστική πυκνομετρία (DEXA) (https://www.mayoclinic.org › osteoporosis › syc -20351968). Το ίδιο συμβαίνει και όταν κάποιες γυναίκες παρουσιάζουν πτώση της οστικής πυκνότητας μετά από απώλεια πολλών κιλών από εξαντλητικές δίαιτες. Άρα μόνο η οστική πυκνομετρία ή ο σωματότυπος δεν μπορεί να χαρακτηρίσουν κάποιον οστεοπορωτικό ή μη.
Το 2005 μία μετα-ανάλυση έδειξε ότι πράγματι τα λεπτοφυή άτομα τα οποία έχουν BMI (Body Mass Index) κάτω του 25 kg/m2 παρουσιάζουν συχνότερα Οστεοπόρωση και μάλιστα όταν φτάσουν στο BMI 20 kg/m2 έχουν διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης κατάγματος ισχίου (De Laet C., et al. 2005 DOI: 10.1007/s00198-005-1863-y).
Από ιστολογικής πλευράς είναι γνωστό ότι τα χονδροκύτταρα είναι τα κυρίως υπεύθυνα κύτταρα για την ανάπτυξη του κολλαγόνου των οστών μας και οι λειτουργίες τους καθορίζουν το μήκος των οστών. Σε μία πρόσφατη μελέτη (2023) ερευνητές που ασχολούνται με την γενετική των ποντικιών αλλά και του ανθρώπου κατόρθωσαν να προσδιορίσουν 145 γονίδια τα οποία ελέγχουν την εξέλιξη των χονδροκυττάρων στις επιφυσιακές πλάκες των μακρών οστών των παιδιών και ελέγχουν με αυτό τον τρόπο το ύψος ενός ατόμου σε φυσιολογικές αλλά και παθολογικές καταστάσεις (Baronas J., et al.:https://doi.org/10.1016/j.xgen.2023.100299). Χρειάστηκε να ελέγξουν 600 εκατομμύρια κύτταρα ποντικών και να συγκρίνουν τα αποτελέσματα τους με μία τεράστια ανάλογη αναδρομική μελέτη που είχε ήδη δημοσιευθεί σε ανθρώπους (https://doi.org/10.1038/s43586-021-00056-9). Τα αποτελέσματα τους είναι χρήσιμα για την διαπίστωση των αιτίων κάποιων κληρονομικών παθήσεων των οστών.
Άρα και στο ύψος των ατόμων η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο.
Συμπερασματικά η απάντηση στο ερώτημα του τίτλου είναι: Οι κοντές γυναίκες φαίνεται ότι πάσχουν συχνότερα από Οστεοπόρωση στην οστική πυκνομετρία αλλά έχουν άλλα προσόντα. Άλλωστε η γιαγιά μου έλεγε: «τις ψηλές μη τις φοβάσαι! Από κοντή θα τη βρεις». Δυστυχώς δεν την άκουσα
Περισσότερες και αναλυτικές πληροφορίες για την δόμηση των οστών θα βρείτε στον ιστότοπο www.osteonews.gr στις ενότητες: Δόμηση και αναδόμηση των οστών και αυτήν για τα αίτια της Δευτεροπαθούς Οστεοπόρωσης