Πονούν τα ζώα όπως ο άνθρωπος;

Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, Ρευματολόγος, (www.myoskeletiko.com).

Σε προηγούμενο άρθρο μας είχαμε καταλήξει ότι πόνος είναι είναι ένα μίγμα συναισθημάτων, πολιτισμικής και κοινωνικής εμπειρίας, πνευματικής και νοητικής υποδομής, μαζί με ένα σύμπλεγμα νευρωνικών πλεγμάτων και δικτύων στο κεντρικό και περιφερικό νευρικό σύστημα. Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό τα ζώα πλην του καθαρά νευροφυσιολογικού προστατευτικού πόνου (αλγαισθησία) δεν υποφέρουν από τον πόνο όπως άνθρωπος. Πράγματι υπάρχουν ζώα τα οποία λόγω του περιβάλλοντος στο οποίο ζουν έχουν καταργήσει ή μειώσει έντονα και έχουν επικυρώσει γενετικά τις παραλλαγές αυτές του πόνου τις οποίες αισθάνονται αλλά διαφορετικά από τον άνθρωπο, όπως  π.χ. το κάψιμο από ερεθιστικές ουσίες (καπσαϊκίνη), τον κνησμό κ.ά. Η προσέγγιση αυτή όμως διαφέρει έντονα  από την άποψη την οποία διατυπώνουν ορισμένοι ερευνητές ότι τα ζώα δεν αισθάνονται τον πόνο, πλην του αλγαισθητικού, ούτε ότι δεν τον επενδύουν συναισθηματικά. Πολλοί πιστεύουν, ίσως γιατί η γαστριμαργική πλευρά τους βολεύει, ότι όταν βράζουμε ζωντανούς τους αστακούς σε καυτό νερό και ακούγονται διάφοροι «ήχοι», τουλάχιστον στην αρχή, είναι μια απλή πεζή αλγεινή αντίδραση. Δηλαδή ο πόνος των αστακών και κυρίως η προσπάθεια τους να τον αποφύγουν, τους αναγκάζει να συγκρούονται έντονα με τα τοιχώματα της χύτρας και αυτό παράγει κάποιο ήχο. Αλλοι πάλι πιστεύουν ότι  ο ήχος προέρχεται από την βαθμιαία αποσυγκόλληση της σάρκας του αστακού από το σκληρό περίβλημα της. Παρόλα αυτά μελέτες έδειξαν ότι οι αστακοί αλλά και όλα τα οστρακοειδή, γαρίδες κ.λπ. εκτός από τους άφθονους αλγοϋποδοχείς τους οποίους διαθέτουν σε όλο τους το σώμα, το κεντρικό νευρικό σύστημα τους αντιδρά όπως και το ανθρώπινο στο κάθε βλαπτικό αλγεινό ερέθισμα και παράγει αναλγητικές ουσίες όπως είναι η σεροτονίνη, η νορεπινεφρίνη κ.ά. Ακόμη έχει διαπιστωθεί ότι αρκετές φορές η εμπειρία του βρασμού η οποία έχει πιθανόν μεταβιβασθεί επιγενετικά (;) από άλλους αστακούς, αντιδρούν έντονα όταν κάποιος τους πλησιάζει στην χύτρα με το καυτό νερό. Ολα αυτά τα ευρήματα ώθησαν κάποια κράτη, όπως είναι η Ελβετία, η Νορβηγία, η Νέα Ζηλανδία κ.ά.  να απαγορεύσουν δια νόμου το βράσιμο ζωντανών αστακών ( Kim H. 2021, sentientmedia.org).

Εάν λοιπόν τα αρθρόποδα αισθάνονται τον πόνο σε έναν βαθμό μεγαλύτερο από μια απλή αίσθηση αλγαισθησίας, τότε γιατί να μην αισθάνονται το ίδιο ή και περισσότερο ορισμένα είδη ιχθύων (δελφίνι, καρχαρίας κ.ά.) τα οποία διαθέτουν λίαν αναπτυγμένα πολλά άλλα αισθητήρια όργανα (ακοή, όσφρηση κ.ά.), τα πτηνά και φυσικά τα θηλαστικά (σκύλοι, γάτες κ.ά.). Αρα τα ζώα πονούν και επενδύουν συναισθηματικά στον πόνο, διαθέτοντας την σχετική μνήμη, την αντίληψη από προηγούμενο πόνο και την απειλή, το stress και τον φόβο για τον επικείμενο πόνο, όχι τόσο όσο ο άνθρωπος, μια και δεν έχουν την ανάλογη εξέλιξη στην εγκεφαλική δομή τους αλλά και την κοινωνική και πνευματική καλλιέργεια του κάθε ανθρώπου. Κι όμως πονούν και πιθανόν και έντονα  (https://animalsaustralia.org/latest-news/6-incredible-lobster-facts /,2015,  https://doi.org/10.1007/s11406-020-00254-x, 2021).

Παρόλα αυτά στην βιβλιογραφία, παλαιά και πρόσφατη, υπάρχουν ερευνητές οι οποίοι αμφιβάλλουν εάν τα ζώα πονούν όπως και ο άνθρωπος και αντιπαρατίθενται έντονα σε αυτούς που πιστεύουν το αντίθετο. Δυστυχώς η επιστημονική απόδειξη είναι εξαιρετικά δύσκολη και δεν μπορεί να αποδειχθεί άμεσα στα ζώα, αφού αποδεικνύεται έμμεσα και μετά δυσκολίας ακόμη και στον άνθρωπο.  Πιστεύω ότι αυτοί οι συνάδελφοι  στις σχετικές δημοσιεύσεις τους αντί να σημειώνουν στο τέλος όπως όλοι οι υπόλοιποι, εάν έχουν κάποια οικονομική απολαβή σχετική με το άρθρο θα πρέπει να σημειώνουν εάν ασχολούνται από χόμπι με το ψάρεμα ή το κυνήγι.

Δυστυχώς αμερόληπτος και αντικειμενικός άνθρωπος δεν υπήρξε, δεν υπάρχει, ούτε και θα υπάρξει στο μέλλον, ακόμη και στον Παράδεισο.