Γιατί ο άνθρωπος είναι εξυπνότερος από τα άλλα θηλαστικά;
Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, Ρευματολόγος, (www myoskeletiko.com).
Επειδή είμαι ένα άτομο που του αρέσει να θέτει κάποια βιολογικά ερωτήματα και να προσπαθεί να ανακαλύψει τις πιθανές απαντήσεις τους ψάχνοντας τις μελέτες της διεθνούς βιβλιογραφίας, ενθουσιάζομαι όταν κάποιοι προικισμένοι επιστήμονες καταφέρνουν να αποδείξουν με απλό τρόπο αλλά και πλήρως τεκμηριωμένα, κάποια τμήματα αυτών των απαντήσεων.
Ολοι έχουμε διαβάσει ότι ο άνθρωπος προήλθε από την βιολογική εξέλιξη ενός βασικού κυττάρου με το οποίο έχουμε και σήμερα 365 περίπου κοινά γονίδια. Η χρονική διάρκεια αυτής της εξέλιξης κάλυψε περίπου 2-3 δισεκατομμύρια χρόνια και κάποια στιγμή εμφανίστηκε το ζώον άνθρωπος με όλες αυτές τις εκπληκτικές δυνατότητες που κατέχει.
Ολοι συμφωνούν ότι η ειδοποιός διαφορά μεταξύ του ανθρώπου και των υπολοίπων θηλαστικών εστιάζεται στο νευρικό του σύστημα και ειδικά στον εγκέφαλο.
Το ερώτημα μου και ο τίτλος του σημερινού άρθρου είναι: «Γιατί ο άνθρωπος είναι εξυπνότερος από τα άλλα θηλαστικά και σε ποιά περιοχή του νευρικού κυττάρου του ανθρώπου έχει συμβεί αυτή η διαφοροποίηση μια και στις βασικές λειτουργίες τα νευρικά κύτταρα όλων των θηλαστικών είναι περίπου τα ίδια. Κάποιοι είχαν την άποψη ότι ο εγκέφαλος του ανθρώπου είναι μεγαλύτερος κατ’ αναλογία από τα άλλα θηλαστικά, άρα μεγαλύτερος εγκέφαλος, περισσότερα εξειδικευμένα νευρικά κύτταρα, δηλαδή μεγαλύτερη δυνατότητα για να γίνονται περισσότερες εξειδικευμένες λειτουργίες, άρα πιο έξυπνο ζώο. Δυστυχώς για τους άνδρες, οι οποίοι έχουν μεγαλύτερο σε όγκο εγκέφαλο από τις γυναίκες, η άποψη αυτή δεν αποδείχθηκε ποτέ, τόσο βιολογικά, όσο και κοινωνικά.
Την προηγούμενη εβδομάδα δημοσιεύθηκε ένα άρθρο από τους ειδικούς επιστήμονες του Massachusetts Institute of Technology (MIT) το οποίο μάλλον ερμηνεύει γιατί ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι περισσότερο έξυπνος. Οι ερευνητές μελετώντας τον νευρικό ιστό από τους εγκεφάλους 10 διαφορετικών θηλαστικών διαπίστωσαν ότι υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά μεταξύ των νευρικών κυττάρων τους (Lou Beaulieu-Laroche, et al. Nature, 2021; DOI: 10.1038/s41586-021-04072-3)
Είναι γνωστό ότι κάθε κύτταρο για να λειτουργήσει χρειάζεται ενέργεια. Η ενέργεια αυτή παρέχεται από την ΑΤΡ, δηλαδή την τριφωσφορική αδενοσύνη. Για να αποδώσει όμως η ΑΤΡ την ενέργεια της αλλά και για να γίνουν οι βασικές λειτουργίες του κυττάρου απαιτούνται κάποια ιόντα όπως είναι το νάτριο, το κάλιο, το ασβέστιο, το μαγνήσιο κ.ά. Η είσοδος αυτών των ιόντων στο κύτταρο γίνεται από κάποιους εξειδικευμένους ή μή διαύλους ιόντων οι οποίοι ανοίγουν ή κλείνουν καταναλώνοντας ενέργεια.
Οι ερευνητές του MIT διαπίστωσαν ότι τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου του ανθρώπου έχουν πολύ λιγότερους διαύλους από τα άλλα θηλαστικά. Αρα καταναλώνουν πολύ λιγότερη ενέργεια για να λειτουργήσουν. Σύμφωνα με την άποψη τους, αυτή την επιπλέον, την περισσευούμενη δηλαδή ενέργεια, τα νευρικά κύτταρα την καταναλώνουν για να δημιουργήσουν επαφές (κυκλώματα) με άλλα νευρικά κύτταρα. Είναι γνωστό και από τους υπολογιστές αλλά και αποδεδειγμένο στα ζώα ότι όσο μεγαλύτερη αλλά και ταχύτερη η επαφή με τα άλλα νευρικά κύτταρα δημιουργεί τον πιο έξυπνο εγκέφαλο.
Αρα το γονίδιο που δημιούργησε την διαφοροποίηση των θηλαστικών στον άνθρωπο, αφορούσε βασικά το νευρικό κύτταρο του και η τροποποίηση αυτή μείωσε τον αριθμό των διαύλων, οι οποίοι είναι τόσοι ώστε να είναι χρήσιμοι για τις βασικές λειτουργίες του ζώου άνθρωπος Η ενέργεια που περίσσευε το νευρικό κύτταρο την χρησιμοποίησε για την δημιουργία επαφών με τα άλλα νευρικά κύτταρα, δηλαδή κοινωνικοποιήθηκε.
Αυξάνοντας τις επαφές τα εγκεφαλικά κύτταρα βελτίωσαν την μνήμη, αύξησαν την δυνατότητα κατανόησης περίπλοκων εννοιών, επινόησαν την γλώσσα, δημιούργησαν την φαντασία και τόσες άλλες εγκεφαλικές διαφορές συγκριτικά με τα ζώα.
Η εξέλιξη για μια ακόμη φορά έδειξε τον σωστό δρόμο. Η σωστή διαχείριση της ενέργειας και η κοινωνικοποίηση οδηγεί σε εκπληκτικά αποτελέσματα.