Μήπως θα πρέπει τα Ιατρικά περιοδικά να σταματήσουν να δημοσιεύουν άρθρα που χρηματοδοτούνται από Φαρμακευτικές Εταιρείες;;;
Δρ Αχιλ. Γεωργιάδης, Ρευματολόγος,myoskeletiko@gmail.com, (6/2014)
Πρόσφατα έπεσε στα χέρια μου, το παραπάνω άρθρο του British Medical Journal (BMJ), γραμμένο προ 5μήνου, από 3 γνωστούς ερευνητές και συγγραφείς σε διάφορα Ιατρικά Μέσα Ενημέρωσης. Δεν θα αναλύσω παραπάνω το βιογραφικό των συγγραφέων, διότι σημασία έχει τι ακριβώς λένε και όχι ποιοί είναι, διότι έχουμε ακούσει αρκετές ανοησίες από γνωστούς προβεβλημένους μεγαλοεπιστήμονες, ιατρούς και μη.
Η συζήτηση ξεκίνησε από την απόφαση της απαγόρευσης της δημοσίευσης άρθρων στο BMJ, που έχουν χρηματοδοτηθεί από τις εταιρείες που πουλούν προϊόντα καπνού (τσιγάρα). Η απόφαση αυτή έκανε έξαλλο τον Πρόεδρο των εταιρειών Καπνού, ο οποίος έγραψε ότι αυτό είναι Λογοκρισία και ότι η απόφαση να δημοσιευθεί ένα άρθρο δεν εξαρτάται από τις απόψεις της διοίκησης ενός περιοδικού αλλά από την κριτική επιτροπή των άρθρων (peer review committee) που αξιολογεί με κάποια σοβαρά επιστημονικά κριτήρια το συγκεκριμένο άρθρο!
Γρήγορα η συζήτηση επεκτάθηκε και στις Φαρμακευτικές εταιρείες οι οποίες κατά καιρούς δημοσιεύουν σε γνωστά περιοδικά, υψηλότατου διεθνούς κύρους, όπως στο Lancet, το New England Journal of Medicine και άλλα, άρθρα που αφορούν τα φάρμακά τους, που σαν περιεχόμενο έχουν «περιέργως» πάντα θετικά ευρήματα. Αρνητικά άρθρα δεν δημοσιεύονται ποτέ!
Εταιρείες κολοσσοί όπως η Daiichi Sankyo, η Eli Lilly, η Glaxo , η Astra Zeneca, η Pfizer, η Merck και άλλες, έχουν τιμωρηθεί κατά καιρούς από τις αμερικανικές αρχές για άρθρα που αφορούσαν τα φάρμακα prasugrel, rosiglitazone, ticagrelor, gabapentin, vioxx και άλλα, που περιέγραφαν άλλες φορές λανθασμένα στατιστικά αποτελέσματα και τις περισσότερες την μισή αλήθεια. Οσοι έχουν ασχοληθεί λίγο με την συγγραφή άρθρων ξέρουν ότι, είτε διαμέσου της στατιστικής, σε κανονικές μελετες είτε διαμέσου τις επιλογής άρθρων, στις μετααναλύσεις, μπορείς να δείξεις ό,τι θέλεις και ό,τι σε συμφέρει. Γι’αυτό και έχω τονίσει κατά καιρούς, ότι όσοι παρουσιάζουν κάποιο θέμα, στα διάφορα συνέδρια, θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί στις επιλογές των άρθρων που χρησιμοποιούν και πάντα να διασταυρώνουν τα αποτελέσματα με άλλες μελέτες.
Από την άλλη πλευρά, αποκαλύπτεται ότι τα περιοδικά κερδίζουν απίθανα ποσά από τις παραγγελίες αντιτύπων των άρθρων που συμφέρουν τις φαρμακευτικές εταιρείες. Τα αντίτυπα αυτά μοιράζονται στους γιατρούς όλου του κόσμου και είναι πάντα θετικά για το συγκεκριμένο φάρμακο.
Η αλήθεια όμως, όπως πάντα, δεν βρίσκεται στα άκρα, βρίσκεται κάπου στη μέση. Είναι σωστό ότι δημοσιεύονται άρθρα με αμφίβολα αποτελέσματα, όπως είναι σωστό και ότι δημοσιεύονται και άψογα από επιστημονικής άποψης άρθρα για τα υπάρχοντα φάρμακα. Αλλωστε δεν θα είχε ανέβει τόσο εντυπωσιακά το προσδόκιμο επιβίωσης του ανθρώπου, σχεδόν κατά 30%, τα τελευταία 50 χρόνια, εάν δεν υπήρχαν τα καινούργια φάρμακα. Απλώς και εδώ όπως και παντού, υπάρχουν άνθρωποι, τόσο στα ιατρικά περιοδικά, όπως και στις φαρμακευτικές εταιρείες, με παραβατική νοοτροπία, οι οποίοι, με σκοπό το κέρδος και τη προσωπική προβολή τους, προωθούν ό,τι τους συμφέρει.
Για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, πολλές διεθνείς φαρμακευτικές εταιρείες (και μέσα σε αυτές είναι και μερικές από αυτές που ανέφερα προηγούμενα) τα 2-3 τελευταία χρόνια, έχουν θέσει τόσο αυστηρούς κανόνες για την εκτέλεση μελετών πάνω στα φάρμακά τους, που έχουν φτάσει στο άλλο άκρο, εμποδίζουν δηλαδή την έρευνα. Πράγματι, πολλές φορές η εφαρμογή των κανόνων αυτών είναι αφ’ενός υπερβολικά χρονοβόρα, αφ’ετέρου υπερβολικά ακριβή, σε σημείο που οι ερευνητές, ελεγχόμενοι συνεχώς από διάφορες επιτροπές, εκνευρίζονται, απογοητεύονται και σταματούν να ψάχνουν.
Πιστεύω ότι βρισκόμαστε σε μια μεταβατική περίοδο, που από την μία υπερβολή περάσαμε στην άλλη. Κάποια στιγμή θα ισορροπήσουν τα πράγματα και ό,τι γράφεται στα διάφορα περιοδικά θα είναι αλήθεια, όσο είναι επιστημονικά δυνατόν βέβαια. Μέχρι τότε καλόν είναι ό,τι διαβάζουμε να το κρίνουμε με ψυχραιμία και να εμπιστευόμαστε και λίγο και την δική μας προσωπική εμπειρία, η οποία μπορεί να είναι μικρή, αλλά είναι δική μας.
Πηγή = Richard Smith, Peter C Gøtzsche, Trish Groves. Should journals stop publishing research funded by the drug industry? BMJ 2014;348:g171 doi: 10.1136/bmj.g171 (Published 14 January 2014)