Τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις! Παρόλα αυτά ...
Δρ Αχιλλέας Ε. Γεωργιάδης Ρευματολόγος (www.myoskeletiko.com)
Τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις έγραψε πριν αρκετά χρόνια ο Ουμπέρτο Εκο και απότι φαίνεται είχε δίκιο γιατί τις τελευταίες δύο εβδομάδες δεν έχει δημοσιευθεί τίποτε το καινούργιο σχετικά με την Οστεοπόρωση και τον Οξύ και Χρόνιο πόνο. Παρόλα αυτά και αναμένοντας για κάποια πραγματικά καινούργια μελέτη, βρίσκω την ευκαρία να σας δημοσιεύσω την αρχή μιας προσπάθειας για την συγγραφή ενός καινούργιου βιβλίου.
Φλεγμονή είναι η φυσιολογική άμυνα του οργανισμού έναντι εξωγενών και ενδογενών βλαπτικών παραγόντων. Λογικό λοιπόν είναι η γέννηση της διαδικασίας της φλεγμονής να έγινε ταυτόχρονα με την γέννηση των έμβιων όντων.
Τα πρώτα ζωντανά κύτταρα εμφανίστηκαν στη Γη πριν 3.5 δισεκατομμύρια χρόνια περίπου. Η πρώτη μεγάλη και μακροχρόνια μάχη την οποίαν αναγκάστηκαν να δώσουν για την ύπαρξή τους, διεξήχθει κατά την διάρκεια χιλιάδων αιώνων, όταν εξελισσόταν η οξυγόνωση του πλανήτη (Great Oxygenation Event). Η διαδικασία αυτή υπολογίζεται ότι άρχισε πριν 3,0 δισεκατομμύρια χρόνια, με την εμφάνιση των οξυγονοπαραγωγών κυανοβακτηριδίων και διήρκεσε, με κάποιες διακυμάνσεις της έντασης της, μέχρι πριν 800 εκατομμύρια χρόνια, όταν τελικά το oξυγόνο της ατμόσφαιρας έφτασε να κυμαίνεται στα σημερινά περίπου επίπεδα.
Είναι γνωστό ότι η παρουσία του οξυγόνου στην Γη βοήθησε ιδιαίτερα στην ύπαρξη και στην εξέλιξη της ζωής, δυστυχώς όμως το υπέρμετρο οξυγόνο προκαλεί ταχύτερη γήρανση των έμβιων όντων άρα και τον πρόωρο θάνατο τους. Οι δραστικές μορφές οξυγόνου (Reactive Oxygen Species = ROS) οι οποίες παράγονται κατά την διαδικασία της δημιουργίας των ζωτικών ενώσεων του, είναι εξαιρετικά τοξικές για τα κύτταρα (οξειδωτικό στρες) και μάλλον η πρώτη αμυντική ουσία την οποίαν παρήγαγαν οι ζώντες οργανισμοί, τόσο στον κλάδο των φυτών όσο και σε αυτόν των ζώων, ήταν η Nrf2 (Nuclear factor erythroid 2). Μία πρωτεΐνη με ισχυρές αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, η οποία εξακολουθεί να υπάρχει μέχρι και σήμερα σε πολλές κοινότατες τροφές (μπρόκολο, κουρκουμάς). Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι συνεργάζεται αρμονικά με ένα άλλο κοινό αντιφλεγμονώδες σύμπλεγμα πρωτεϊνών, τον NF-κB και μαζί ελέγχουν τις φλεγμονές από πολλά και διάφορα αίτια (Gacesa R., et al. SciRep 2016;6:27740, www.sciencedirect.com›topics›neuroscience› ranscription).
Εξακόσια εκατομμύρια χρόνια από σήμερα οι περιβαλλοντολογικές συνθήκες στην Γη ήταν οι πλέον ιδανικές για την ανάπτυξη της ζωής. Ηταν η αρχή της Καμβρίου Περιόδου, η οποία είναι γνωστή για την Έκρηξη της Ζωής την οποία δημιούργησε. Πιστεύεται ότι στα τριακόσια εκατομμύρια χρόνια που ακολούθησαν, η βιόσφαιρα διογκώθηκε και γεννήθηκαν στην Γη, ιδιαίτερα γύρω από τον Ισημερινό, περισσότερα από 30 τρισεκατομμύρια διαφορετικά είδη ζώων και φυτών, αρκετά από τα οποία ζουν μέχρι σήμερα. Για μία ακόμη φορά όμως, μια ακόμη η ρύση των αρχαίων Ελλήνων επαληθεύτηκε, δηλαδή το «ουκ εν τω πολλώ το ευ». Πράγματι, ο ανταγωνισμός για ζωτικό χώρο και για αναγκαία τροφή αναπτύχθηκε σε τόσο μεγάλο βαθμό μεταξύ των όντων, ώστε το γνωμικό «ο θάνατός σου η ζωή μου» έγινε καθημερινότητα. Γι’ αυτόν το λόγο, πλην των άλλων προστατευτικών οργάνων τα οποία δημιουργήθηκαν, όπως π.χ. οι προστατευτικοί εξωσκελετοί, τα όντα άρχισαν να παράγουν ουσίες οι οποίες έβλαπταν τα άλλα και τα τελευταία άρχισαν να παράγουν ουσίες οι οποίες αφενός εξουδετέρωναν τις πρώτες, αφετέρου διόρθωναν τις βλάβες που είχαν προκληθεί. Αυτή η διαδικασία ήταν μια ξενοβιοτική αντίδραση και αφορούσε την αλληλεπίδραση και αλληλοεξουδετέρωση των παραγόμενων «ένθεν κακείθεν» τοξικών ουσιών. Σύμφωνα όμως με τις σημερινές αντιλήψεις ήταν μία αρχέγονη ανοσολογική άμυνα των τότε οργανισμών και η πρόδρομη εφαρμογή της διεργασίας της φλεγμονής.
Η πρώτη ακτινολογικά διαπιστωμένη φλεγμονή λοιμώδους αιτιολογίας ανακαλύφθηκε το 2016 στα απολιθωμένα κατάλοιπα της άρθρωσης του δεξιού αγκώνα ενός Δεινόσαυρου (Ηadrosaur=Αδρόσαυρος) ο οποίος έζησε πριν 70 εκατομμύρια χρόνια (Royal Society Open Science, doi: 10.1098/rsos.160222). Εκτοτε ανακαλύφθηκαν και άλλες περιπτώσεις π.χ. μόλις τον περασμένο χρόνο (2020) στα απολιθωμένα οστά ενός Τιτανόσαυρου, ο οποίος έζησε πριν 80 εκατομμύρια χρόνια, διαπιστώθηκαν φλεγμονώδεις αλλοιώσεις οι οποίες μάλλον οφείλονταν σε παρασιτική λοίμωξη. (www smithsonianmag.com › science-nature › first-evidence of Parasites).
Η πρώτη ένδειξη σκόπιμης και προμελετημένης αντιφλεγμονώδους θεραπείας διαπιστώθηκε σε ένα απολίθωμα της κάτω γνάθου ανθρώπου του Neanderthal, ο οποίος έζησε πριν 48.000 χρόνια και έπασχε από οδοντικό απόστημα. Πράγματι η DNA ανάλυση των υπολειμμάτων της οδοντικής πλάκας του αποκάλυψε την ύπαρξη: α) στοιχείων σαλικυλικού οξέος (πρόδρομης Ασπιρίνης), πιθανόν από μάσηση φλοιού λευκής Ιτιάς, για την αντιμετώπιση του πόνου και του πυρετού τα οποία του προκαλούσε το απόστημα και β) στοιχείων πρωτόγονου αντιβιοτικού (Πενικιλλίνης) από μύκητες πράσινης μούχλας (Eurotiomycetes) τους οποίους είχε χρησιμοποιήσει για την αντιμετώπιση της συνοδού μικροβιακής λοίμωξης (http://blogs.discovermagazine. com/d-brief /2017/03/08/neanderthals-medicines-diet).
Αυτά είναι τα πρώτα στοιχεία που έχουμε σχετικά με την φλεγμονή από την πολύ παλαιά εποχή τότε που δεν υπήρχε ακόμη ο γραπτός λόγος. Οπως βλέπετε λοιπόν καινούργιες ειδήσεις μπορεί να μην υπάρχουν τον Αύγουστο, αλλά έχουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε για κάποιες πολύ παλαιές διαδικασίες που διαμόρφωσαν τα όντα πριν πάρα πολλά εκατομμύρια χρόνια.