Βιταμίνη D, άνοια και νόσος του Alzheimer.
Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, Ρευματολόγος, (myoskeletiko@gmail.com)
Ηλικιωμένα άτομα που παρουσιάζουν χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D στον οργανισμό τους, έχουν διπλάσιες και πλέον πιθανότητες να αναπτύξουν νόσο του Alzheimer, όπως διαπίστωσαν ερευνητές σε μία μελέτη που αφορούσε 1.658 ηλικιωμένους, ηλικίας 65 ετών και πλέον, φαινομενικά υγιείς και με φυσιολογική κινητικότητα.Τα άτομα αυτά παρακολουθήθηκαν για 6 χρόνια. Στο τέλος της περιόδου παρατήρησης, 171 από τους συμμετέχοντας παρουσίασαν άνοια και 102 νόσο του Alzheimer. Όσοι από αυτούς είχαν χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D, είχαν 53% μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν άνοια κάθε μορφής. Σε όσους μάλιστα τα επίπεδα ήταν ιδιαίτερα χαμηλά, τότε ο κίνδυνος για να αναπτύξουν άνοια ανερχόταν στο 125% συγκριτικά με αυτούς που παρουσίαζαν φυσιολογικά επίπεδα. Τα ίδια περίπου αποτελέσματα παρουσίαζαν και τα άτομα που διαγνώσθηκαν με νόσο του Alzheimer. Σε όσους παρουσίαζαν ανεπάρκεια βιταμίνης D, ο κίνδυνος για την ανάπτυξη της νόσου ανερχόταν στο 69%, ενώ σε αυτούς με έλλειψη της βιταμίνης D έφθανε στο 122%, συγκριτικά με αυτούς που παρουσίαζαν φυσιολογικά επίπεδα. Παρ’ όλο που οι ερευνητές προσπάθησαν να βρουν την αιτιολογία αυτής της συσχέτισης, τα ευρήματά τους δεν μπόρεσαν να τους βοηθήσουν να καταλήξουν σε κάποιο συμπέρασμα (Littlejohns T.J., et al. 2014).
Σε μία άλλη, πρόσφατη μελέτη (2017) από τον Καναδά, που αφορούσε 82 υγιή άτομα με επίπεδα βιταμίνης D κάτω των 100 nmol/l, έγινε τυχαιοποίηση και στα μισά από αυτά χορηγήθηκαν 4.000 IU βιταμίνη D3 την ημέρα ενώ στα υπόλοιπα 400 IU βιταμίνη D3 την ημέρα, με τυφλό τρόπο, για 18 εβδομάδες. Στην αρχή, κατά τη διάρκεια και στο τέλος της μελέτης, έγινε αξιολόγηση της διανοητικής-γνωστικής τους ικανότητας. Τα αποτελέσματά τους έδειξαν ότι όσοι έλαβαν την μεγάλη δόση βελτίωσαν τη γνωστική τους ικανότητα και την εικονική μνήμη τους. Η βελτίωση ήταν ακόμη πιο εντυπωσιακή όταν τα επίπεδα της βιταμίνης D στο αίμα τους ήταν σε σημαντικά χαμηλό επίπεδο στην αρχή της μελέτης (Pettersen J.A. 2017).
Μια πολύ πρόσφατη (1 Μαρτίου 2023) μελέτη σε 12.388 ηλικιωμένους (άνδρες-γυναίκες μέσης ηλικίας 71 ετών) από το Αμερικανικό Εθνικό Κέντρο για το Alzheimer, οι οποίοι είχαν φυσιολογική ή ελαφρά επηρεασμένη γνωσιακή ικανότητα στην αρχή της μελέτης δόθηκε ενίσχυση με βιταμίνη D από του στόματος σε 4637 (37%) ενώ οι υπόλοιποι 7751 δεν έλαβαν. Στη συνέχεια και οι δύο ομάδας παρακολουθήθηκαν για 10 χρόνια. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι στο τέλος της μελέτης 2696 άτομα ανάπτυξαν άνοια, από αυτούς το 2017 (75%) των περιπτώσεων αφορούσε άτομα που δεν έλαβαν βιταμίνη D. Η 5ετής επιβίωση χωρίς άνοια ήταν 84% στα άτομα που έλαβαν βιταμίνη D έναντι 68% στην ομάδα που δεν έλαβε βιταμίνη D σε στατιστικά πολύ σημαντικό επίπεδο (p κατώτερο του 0.001) ( Ghahremani Μ., et al., https://doi.org/10.1002/dad2.12404).
Πολλές προκλινικές μελέτες στο εργαστήριο και σε πειραματόζωα έδειξαν ότι η βιταμίνη D επηρεάζει θετικά την λειτουργία των νευρικών κυττάρων αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα των διαφόρων νευροδιαβιβαστών. Ακόμη επιδημιολογικές μελέτες παρατήρησης αλλά και συγχρονικές (cross-sectional) μελέτες σε ασθενείς έδειξαν ότι η ανεπάρκεια της βιταμίνης D μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολίες προσοχής, συμπεριφοράς και γνωστικής αντίληψης στα ηλικιωμένα άτομα. Παρόλα αυτά τόσο οι μελέτες παρέμβασης, όσο και οι τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές δεν κατόρθωσαν να επιβεβαιώσουν τα προηγούμενα θετικά ευρήματα, είτε λόγω μικρού αριθμού συμμετεχόντων, είτε λόγω ασυμφωνίας των ερευνητών: α) ως προς το ύψος της δόσης που θα μπορούσε να φέρει ένα θετικό αποτέλεσμα και β) ως προς την ηλικία έναρξης μιας προληπτικής αγωγής για την νόσο Alzheimer ή κάποιας άλλης μορφής άνοιας. Αρα για ασφαλή αποτελέσματα απαιτούνται καινούργιες και καλά σχεδιασμένες μελέτες (Sultan S., et al. 2020).
Συμπερασματικά θα πρέπει σε όλους τους ηλικιωμένους τα επίπεδα της βιταμίνης D να κυμαίνονται μέσα σε φυσιολογικά όρια όπως έχουμε περιγράψει ήδη πολλές φορές. Η βιταμίνη D είναι σίγουρο ότι βοηθά στην ομαλή λειτουργία των οστών αλλά και πολλών άλλων οργανικών συστημάτων στις μεγάλες ηλικίες.