Κατευθυντήριες οδηγίες για την χορήγηση Οπιοειδών ή/και Οπιούχων
Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, Ρευματολόγος, (myoskeletiko@gmail.com)
Η επιδημία των οπιοειδων/οπιούχων στις ΗΠΑ τα τελευταία 15 χρόνια, είναι ένα μεγάλο και ιδιαίτερα δύσκολο για να λυθεί πρόβλημα. Στοιχίζει 50.000 και πλέον νεκρούς κάθε χρόνο, περισσότερους από όσους προκαλούν τα αυτοκινητιστικά δυστυχήματα και οφείλεται στα οπιοειδή που χορηγούν με κανονική συνταγή οι γιατροί αντιμετωπίζοντας τον καθημερινό πόνο. Πολλοί λένε ότι το πρόβλημα ξεκίνησε το 2004, όταν περιορίστηκε σημαντικά η χορήγηση των αντιφλεγμονωδών μη Στεροειδών φαρμάκων επειδή βρέθηκε, τελείως τυχαία, ότι μπορούσαν να προκαλέσουν καρδιαγγειακά προβλήματα όταν χορηγούνταν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο ανόητος πανικός που ακολούθησε, όπως διαπιστώθηκε μερικά χρόνια μετά, οδήγησε τους γιατρούς στην χορήγηση άλλων αναλγητικών, όπως π.χ. των οπιοειδών για κάθε είδους πόνο. Ευτυχώς οι Ευρωπαίοι γιατροί γρήγορα συνειδητοποίησαν το πρόβλημα και με μία λογική προσέγγιση της θεραπείας του οξέος και χρόνιου πόνου κατόρθωσαν να το λύσουν.
Παρά τις μεγάλες προσπάθειες των διαφόρων οργανισμών δημόσιας υγείας των ΗΠΑ, και τα δισεκατομμύρια δολάρια που δαπανήθηκαν, το πρόβλημα δεν έχει λυθεί ακόμη, αλλά από ότι φαίνεται κατορθώθηκε να περιοριστεί και να μην διογκωθεί περισσότερο. Σήμερα θα παρουσιάσουμε τις κατευθυντήριες οδηγίες για την χορήγηση οπιοειδών/οπιούχων, που εκδόθηκαν από το γνωστό σε εμάς από την πανδημία του Covid 19, Αμερικανικoύ CDC (Center for Diseases Control and Prevention) και δημοσιεύθηκαν τον Δεκέμβριο του 2022. Στον υπόλοιπο κόσμο διαμέσου του Internet έγιναν γνωστές μόλις πρόσφατα και σας τις παρουσιάζω σε περίληψη. Όσοι θέλουν να εμβαθύνουν μπορούν να διαβάσουν το σχετικό άρθρο και την βιβλιογραφία στο Opioids for Pain Clinical Practice Guidelines (CDC, 2022) - Medscape - Dec 08, 2022).
Πριν αρχίσουμε να τις παρουσιάζουμε οφείλω μια εξήγηση στους αναγνώστες. Τα τελευταία χρόνια στα γραπτά και στις παρουσιάσεις μου, χρησιμοποιώ μαζί με τον όρο οπιοειδή και τον όρο οπιούχα. Προσωπικά πιστεύω ότι άλλο είναι τα οπιοειδή φάρμακα, δηλαδή αυτά τα οποία οι δράσεις και οι παρενέργειες τους ομοιάζουν με αυτές του οπίου ή καλύτερα της μορφίνης, όπως π.χ. η Τραμαδόλη και άλλο τα οπιούχα που περιέχουν παραλλαγές της μορφίνης ή μεταβολίζονται σε μορφίνη όπως π.χ. η κωδεΐνη που περιέχεται σε μια κοινή και ευρέως γνωστή φαρμακοτεχνική μορφή του Lonarid, ή σε άλλες περισσότερο ισχυρές μορφές της μορφίνης. Κατά την άποψη την δική μου και πολλών άλλων, καλόν είναι η εφαρμογή των παρακάτω οδηγιών να γίνεται και για τις δύο κατηγορίες των φαρμάκων.
Κατευθυντήριες Οδηγίες
Πριν ξεκινήσει κάποιος θεραπεία με οπιούχα/οπιοειδή θα πρέπει να συζητήσει με τον ασθενή τα υπέρ και τα κατά της θεραπείας!
Οι γιατροί θα πρέπει να έχουν εξαντλήσει της φαρμακευτικές θεραπείες με μη οπιοειδή/οπιούχα φάρμακα όπως και τις μη φαρμακευτικές θεραπείες. Πολλές από αυτές είναι περισσότερο κατάλληλες και αποτελεσματικές από τα οπιοειδή/οπιούχα για τις κοινές περιπτώσεις οξέος ή χρόνιου πόνου!
Όταν αποφασισθεί η θεραπεία με οπιούχα/οπιοειδή για την θεραπεία του οξέος, υποξέος ή/και χρόνιου πόνου, οι γιατροί θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν σκευάσματα άμεσης και περιορισμένης χρονικής διάρκειας δράσης αντί για μέσης και μεγάλης διάρκειας δράσης οπιούχα/οπιοειδή.
Οι γιατροί θα πρέπει να συνταγογραφούν την ελάχιστη αποτελεσματική δόση σε ασθενείς οι οποίοι λαμβάνουν τα φάρμακα για πρώτη φορά και οι οποίοι πάσχουν από οξύ ή υποξύ ή/και χρόνιο πόνο.
Η συνταγογράφηση της ποσότητας της δόσης να είναι επαρκής και όχι περισσότερη για την θεραπεία της χρονικής διάρκειας μόνο του πόνου που είναι τόσο έντονος ώστε να χρειάζεται οπιοειδή/οπιούχα.
Οι κλινικοί γιατροί θα πρέπει να αξιολογούν τα πλεονεκτήματα ή τους κινδύνους για τον ασθενή μέσα στις επόμενες 1-4 εβδομάδες από την έναρξη της θεραπείας για τον υποξύ ή/και χρόνιο πόνο ή από την στιγμή που χρειάστηκε να αυξηθεί η δόση.
Η αξιολόγηση των κινδύνων της κατάχρησης οπιούχων/οπιοειδών.
Οι γιατροί θα πρέπει να αξιολογούν τον κίνδυνο για προβλήματα που σχετίζονται με τα οπιοειδή/οπιούχα και να συζητούν με τον ασθενή πριν αρχίσουν την θεραπεία ή περιοδικά κατά την συνέχιση της θεραπείας.
Όταν συνταγογραφείται αρχικά η θεραπεία για τον συγκεκριμένο πόνο, οι γιατροί θα πρέπει να έχουν λάβει ένα λεπτομερές ιστορικό του ασθενούς και να έχουν εξαντλήσει πλήρως την αναζήτηση της πιθανότητας ο ασθενής να έχει λάβει κάποια οπιοειδή φάρμακα ή συνδυασμούς φαρμάκων που περιείχαν οπιοειδή/οπιούχα διότι η παρουσία τους αυξάνει τον κίνδυνο για υπέρβαση της κατάλληλης δόσης.
Για ασθενείς με πρόβλημα σχετικό με την χρήση οπιοειδών/οπιούχων, οι γιατροί θα πρέπει να χορηγούν την κατάλληλη θεραπεία με φάρμακα που έχουν εγκριθεί μετά από μελέτες τεκμηριωμένης (evidence-based) ιατρικής.
Νομίζω ότι παρόλο που όλα αυτά είναι γενικότητες, όπως όλες άλλωστε οι κατευθυντήριες οδηγίες, νομίζω ότι είναι αρκετά χρήσιμες για να αποφύγουμε μια επιδημία οπιοειδών/οπιούχων και στην πατρίδα μας.