Οι ατελείωτες περιπέτειες μιας απλής βιταμίνης. Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, Ρευματολόγος, (myoskeletiko.com και osteoNews.gr).
Επειδή ασχολούμαι αρκετά χρόνια με την βιταμίνη D και έχω γράψει γι αυτήν δύο βιβλία με χρονική απόσταση μεταξύ τους 20 έτη, νομίζω ότι έχω το δικαίωμα να παρεμβαίνω διακριτικά όταν γράφονται διάφορα άρθρα, θετικά ή αρνητικά, σχετικά με την χρησιμότητα της για τον άνθρωπο.
Η βιταμίνη D, σύμφωνα με αυτούς που ασχολούνται με την εξέλιξη των όντων στην Γη, δημιουργήθηκε πριν περίπου 1 δισεκατομμύριο χρόνια, για να προστατεύσει τα αρχέγονα κύτταρα από τις φονικές υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου. Στην συνέχεια κατά την διάρκεια της εξέλιξης και μέχρι τον άνθρωπο έχει χρησιμοποιηθεί από τους διάφορους οργανισμούς για τροφή, για την δημιουργία του ανοσολογικού συστήματος, για την δημιουργία των εξωσκελετών, αμυντικών και επιθετικών, για την δημιουργία των στηρικτικών ενδοσκελετών, για την ενίσχυση του μυϊκού συστήματος όταν τα ζώα άρχισαν να περπατούν στη στεριά και για πολλά άλλα. Συνεπώς με αυτή την πολυπράγμονα ζωή της, δύο πράγματα είναι σίγουρα: 1) Προστατεύει από τις υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου και 2) Χρησιμεύει άμεσα για την δημιουργία και την διατήρηση του σκελετού του ανθρώπου. Η δεύτερη ιδιότητα της της δίνει την δυνατότητα να ελέγχει και να ρυθμίζει τρία βασικά ιόντα το ασβέστιο, τον φώσφορο και το μαγνήσιο, χωρίς τα οποία ο οργανισμός του ανθρώπου δεν είναι δυνατόν να ζήσει και να αναπτυχθεί. Το πρώτο συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι η επαρκής βιταμίνη D είναι απαραίτητη για τον άνθρωπο.
Οι περιπέτειες της άρχισαν όταν κάποιοι ερευνητές προσπάθησαν να την συνδέσουν και με την λειτουργία και άλλων οργανικών συστημάτων (καρδιαγγειακό, νευρικό, ανοσολογικό κ.ά.) ή με διάφορες παθήσεις (φυματίωση, καρκίνος, ρευματοπάθειες κ.ά.). Ετσι προέκυψαν περί τα 98.000 άρθρα (pub med 25/11/2022). Πολλά εξ αυτών υμνούν την βιταμίνη D, ενώ άλλα την κατακεραυνώνουν. Οι καθηγητές δύο από τα μεγαλύτερα Πανεπιστήμια του κόσμου, του Yale και του Harvard, αντιδικούν έντονα την τελευταία 20ετία διότι το ένα την θεωρεί επιεικώς άχρηστη, ενώ το άλλο πάρα πολύ χρήσιμη. Η αλήθεια είναι ότι η μεγάλη χρησιμότητα της βιταμίνης D η οποία ανευρίσκεται σταθερά σε πάρα πολλές νόσους έχει το μειονέκτημα ότι συνεπάγεται από πλήθος επιδημιολογικών και πολύ λιγότερων τυχαιοποιημένων μελετών και η στατιστικολόγοι επιμένουν ότι «όποιος ψάχνει για κάποια συσχέτιση μιας ουσίας, σε πολλές νόσους και σε μεγάλο πλήθος ανθρώπων, κάποια θα βγεί στατιστικά σημαντική, από καθαρή τύχη!», και τονίζουν ότι «η συσχέτιση μιας ουσίας με μια νόσο δεν αποδεικνύει ότι υπάρχει απαραίτητα και αιτιολογική συνάφεια».
Γι αυτό τον λόγο ξεκίνησε πριν μερικά χρόνια η μελέτη VIDAL μια από τις μεγαλύτερες τυχαιοποιημένες μελέτες και ελεγχόμενες με placebo στον κόσμο, η οποία αφορούσε περισσότερα από 25000 άτομα και η οποία στοίχισε περί τα 20 εκατομμύρια δολάρια. Τα αποτελέσματα της δημοσιεύθηκαν πριν 18 περίπου μήνες και έκτοτε μέχρι σήμερα η συγγραφέας της η Καθηγήτρια JoAnn Manson προσπαθεί με αγωνία και με αλλεπάλληλα άρθρα της στα διάφορα ιατρικά περιοδικά να εξηγήσει τα αποτελέσματα, διότι ο καθένας ανάλογα με αυτό που υποστήριζε πριν την μελέτη συνεχίζει να το υποστηρίζει και μετά.
Σε ένα πρόσφατο άρθρο της στο Medscape μετά από μία μικρή παρουσίαση της μελέτης καταλήγει σε δύο βασικά και σταθερά ευρήματα. Σύμφωνα με αυτήν η βιταμίνη D προκαλεί: 1) Μείωση κατά 22% των αυτοάνοσων νόσων (ρευματοειδής αρθρίτιδα, ψωρίαση και πιθανώς και άλλων) και 2) Μείωση κατά 17% των σοβαρών μορφών καρκίνου (μεταστατικών και άλλων). Ολα αυτά τα επιτυγχάνει με χορήγηση περίπου 600-800 IU έως 2000 IU βιταμίνης D την ημέρα (ανάλογα την περίπτωση), μια δόση η οποία δεν προκαλεί καμία σοβαρή ανεπιθύμητη αντίδραση (JoAnn E. Manson. Vitamin D: Recent Findings and Implications for Clinical Practice - Medscape - Oct 12, 2022).
Ακόμη όμως και με αυτά τα αποτελέσματα από τυχαιοποιημένη και τεράστια μελέτη η οποία αφορούσε χιλιάδες ασθενείς, πιστεύω ότι τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει στην σημερινή συμπεριφορά των γιατρών ως προς την βιταμίνη D. Το πιο πιθανό είναι να συμβεί το φαινόμενο της «ιατρικής αναστροφής» (medical reversal). Δηλαδή το φαινόμενο κατά το οποίο οι γιατροί, όταν τα αποτελέσματα μιας καινούριας μελέτης πάνω σε μία θεραπεία που ήδη εφαρμόζουν ακόμη και εάν είναι σημαντικά δεν τα πιστεύουν! Διότι δύσκολα αποδέχονται ότι η θεραπευτική τακτική που ήδη γνωρίζουν και εφαρμόζουν και κατά την άποψη τους έχει ή δεν έχει κάποιο αποτέλεσμα, μπορεί να ανατραπεί από μία νέα, έστω και πολύ καλή μελέτη η οποία θα προσπαθεί να τους πείσει ότι αυτό που κάνουν είναι λανθασμένο έστω και μερικά (Prasad V., Cifu A.. 2011, Yale J Biol Med. 2011 Dec; 84(4): 471–478). Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι, η αντιπαράθεση μεταξύ των ερευνητών για την βιταμίνη D θα συνεχιστεί με την ίδια ή με αυξανόμενη ένταση και κανένας τελικά δεν θα είναι σίγουρος για το τί πρέπει να κάνει!
Άρα, το sequel του γρίφου της βιταμίνης D θα συνεχιστεί στο μέλλον, όπως συμβαίνει και σε μία καλή τηλεοπτική σειρά του Netflix!