Φθόριο και Οστεοπόρωση. To αμφιλεγόμενο ιόν.
Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης. Ρευματολόγος.(www. myoskeletiko.com).
Το φθόριο είναι ένα μεταλλικό ιόν το οποίο ευρίσκεται τόσο στο θαλάσσιο όσο και στο γλυκό νερό. Αποτελεί το 13ο πιο συχνό στοιχείο στον φλοιό της Γης συνδεδεμένο με άλλα υλικά με την μορφή κρυσταλλικών αλάτων (φθορίτες). Σε κανονικές και ήπιες συνθήκες περιβάλλοντος μπορεί να υπάρξει και σαν αέριο.
Το φθόριο στον οργανισμό μας ευρίσκεται σε ίχνη (περίπου 2,6 γρ.) γιαυτό και ανήκει στην ομάδα των ιχνοστοιχείων. Το 95% του συνολικού φθορίου του οργανισμού ευρίσκεται στον σκελετό και τα δόντια.
Επειδή η μόνη σίγουρη θεραπευτική του δράση είναι η προστασία από την τερηδόνα, δεν θεωρείται από τα βασικά στοιχεία του οργανισμού διότι δεν είναι απαραίτητο ούτε για την ανάπτυξη ούτε για την διατήρηση της ζωής. Εάν χορηγήσουμε μεγάλες και συνεχείς δόσεις φθορίου στον άνθρωπο θα οδηγήσουν στην εκδήλωση της νόσου φθορίωσης διότι συνδέεται έντονα με το ασβέστιο, το μαγνήσιο, τον φώσφορο και άλλα πολύ χρήσιμα ιόντα, διαταράσσοντας το ισοζύγιο τους στον οργανισμό.
Το φθόριο απορροφάται από τον στόμαχο και το λεπτό έντερο.και ταχύτατα όταν εισέλθει στον οργανισμό συνδέεται με τον υδροξυαπατίτη των ιστών και κατακάθεται στα οστά και τα δόντια. Επειδή έχει έντονη χημική δραστικότητα κατορθώνει είτε να αντικαταστήσει το υδροξύλιο του κρυστάλλου υδροξυαπατίτη και να δημιουργήσει κρυστάλλους φθοριοαπατίτη, είτε να συνδεθεί με το ασβέστιο και τον φώσφορο μέσα στον κρύσταλλο του υδροξυαπατίτη και να αυξήση την πυκνότητα της οστικής μάζας. Στα δόντια συνδέεται με το σμάλτο των δοντιών και συμπληρώνει και τις μικρές κύστεις οι οποίες δημιουργούνται συνεχώς και με αυτό εμποδίζει την ανάπτυξη των βακτηρίων των υπεύθυνων για την τερηδόνα.
Η σύνδεση του φθορίου με τον υδροξυαπατίτη έδωσε και την ιδέα σε πολλούς ερευνητές να το χρησιμοποιήσουν για την θεραπεία της Οστεοπόρωσης. Στην αρχή προτάθηκε να γίνει φθορίωση του πόσιμου νερού διότι υπήρχαν επιδημιολογικές μελέτες οι οποίες έδειξαν ότι πληθυσμοί οι οποίοι κατανάλωναν φθοριομένο πόσιμο νερό είχαν καλύτερη οστική μάζα και λιγότερα κατάγματα του ισχίου. Δυστυχώς όταν έγιναν ειδικές διπλές τυφλές μελέτες αποδείχθηκε ότι ναι μεν η χορήγηση υψηλών δόσεων φθορίου καθημερινά μπορεί πράγματι να αύξηση εντυπωσιακά την οστική πυκνότητα στην ΟΜΣΣ αλλά οι ενισχυμένοι σπόνδυλοι είχαν μειωμένη ελαστικότητα και αντοχή και τα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης είτε δεν επηρεαζόνταν στατιστικά, είτε ήταν περισσότερα από τους μάρτυρες. Αυτό το γεγονός έκανε όλους να σκεφτούν ότι δεν πρέπει να στηριζόμαστε πλέον στην αύξηση της οστικής μάζας για να αξιολογήσουμε την θετική δράση ενός φαρμάκου στην Οστεοπόρωση, αλλά στην στατιστική μείωση των καταγμάτων που μπορεί να προκαλέσει. Οι κρύσταλλοι φθοριαπατίτου μπορεί να είναι μεγαλύτεροι και πιο σκληροί από τους κρυστάλλους του υδροξυαπατίτου αλλά δεν είναι περισσότερο ανθεκτικοί. Αλλωστε επειδή η Οστεοπόρωση είναι μια χρόνια νόσος η χορήγηση για μεγάλο χρονικό διάστημα μεγάλων δόσεων φθορίου προκαλεί την νόσο φθορίωση η οποία εκδηλώνεται με αποτιτανώσεις των τενόντων, οστεοσκλήρυνση, δυσκαμψία των αρθρώσεων, διάχυτους πόνος και συνδυάζεται με οστεοπορωμαλάκυνση και οστικά κατάγματα των υπερηλίκων.
Το φθόριο υπάρχει σε κάποια είδη διατροφής και μικρές και μη τοξικές ποσότητες, όπως π.χ. τα σταφύλια, στις πατάτες, στο σπανάκι, το μαύρο τσάϊ και αλλού. Οι τοξικές ποσότητες του φθορίου είναι πάνω από 4 mg/L την ημέρα.
Σαν θεραπεία για την Οστεοπόρωση το φθόριο άρχισε να χορηγείται από το 1996 σαν φθοριούχο νάτριο με το όνομα Flurexil. Γρήγορα όμως αποδείχθηκε ότι πράγματι μεν αυξάνει την οστική μάζα ιδιαίτερα στην ΟΜΣΣ, αλλά δυστυχώς δε αυξάνει και τα κατάγματα και γιαυτό γρήγορα, σε μία περίπου πενταετία αποσύρθηκε από τη αγορά. Εγιναν κάποιες προσπάθειες για να επανέλθει στη θεραπεία της Οστεοπόρωσης σε συνδυασμούς με τα διφωσφονικά αλλά τελικά δεν απέδωσαν (https://lpi.oregonstate.edu/book/export/html/218).