Tο τοπικό οίδημα (πρήξιμο) σε μία φλεγμονώδη αντίδραση είναι ή όχι χρήσιμο;
Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, Ρευματολόγος, (myoskeletiko@gmail.com).
Εάν πρόκειται να αναζητήσουμε την χρησιμότητα των κλινικών σημείων μιας φλεγμονής, πιστεύω ότι πρέπει να αρχίσουμε ένα βήμα πριν και να αναρωτηθούμε αρχικά εάν η φλεγμονώδης διαδικασία είναι ένας μηχανισμός χρήσιμος για τον οργανισμό;;;
Η αλήθεια είναι ότι η ερώτηση σπάνια έχει τεθεί για να συζητηθεί γιαυτό και οι γνώμες διίστανται. Θα μπορούσε κάποιος να απαντήσει ότι υπάρχουν δύο ειδών φλεγμονές: η καλή και η κακή. Η καλή φλεγμονή είναι η οξεία φλεγμονή, η οποία ενημερώνει τον οργανισμό (πόνος), περιχαρακωνει την βλάβη, εξουδετερώνει το βλαπτικό ερέθισμα (φαγοκυττάρωση, αντισώματα) και τέλος αναπλάθει την βλάβη. Υπάρχει όμως και η κακή φλεγμονή η οποία είναι η χρόνια φλεγμονή. Η τελευταία θεωρείται υπεύθυνη για το 50% των θανάτων που καταγράφονται σήμερα σε μία χώρα.
Για την χρησιμότητα ή όχι των τεσσάρων κλασικών σημείων της οξείας φλεγμονής τα οποία έχουν περιγραφεί από τον 1ο αιώνα μ.Χ. από Ελληνες και Ρωμαίους γιατρούς και τα οποία είναι: Πόνος (dolor), Ερυθρότητα (rubor), Θερμότητα (calor) και Οίδημα (tumor) θα μπορούσε να γράψει κανείς ένα βιβλίο για το καθένα, αλλά ας αντιδράσουμε σήμερα σε ρυθμούς facebook και ας προσεγγίσουμε επιπόλαια μόνο το οίδημα.
Το οίδημα περιγράφεται σαν μία «ανεπιθύμητη» ενέργεια στην διαδικασία της φλεγμονώδους αντίδρασης. Οφείλεται στην προσταγλανδίνη Προστακυκλίνη, η οποία εκκρίνεται από τα ενδοθηλιακά κύτταρα των αγγείων με στόχο να προκαλέσει αγγειοδιαστολή και αγγειοδιεύρυνση των τοιχωμάτων τους, ώστε τα λευκά αιμοσφαίρια που κυκλοφορούν μέσα στα αγγεία, να διαπεράσουν εξωαγγειακά και να πλησιάσουν στην περιοχή της φλεγμονής για να εξουδετερώσουν το βλαπτικό ερέθισμα. Η αγγειοδιεύρυνση έχει όμως σαν αποτέλεσμα, εκτός από την διευκόλυση των λευκών αιμοσφαιρίων, την «τυχαία» έξοδο του πλάσματος του αίματος (υγρού) στην περιοχή της βλάβης, την διαπότιση της με αυτό και την εμφάνιση κλινικά του οιδήματος (πρήξιμο).
Η αύξηση του υγρού στην περιοχή της βλάβης έχει σαν θετικό αποτέλεσμα στην αυξημένη τοπική συγκέντρωση χρησίμων φλεγμονωδών ουσιών που κυκλοφορούν στο αίμα αλλά και την δημιουργία χώρου και εύπλαστου περιβάλλοντος (υγρό) για την διευκόλυνση της κινητικότητας των λευκών αιμοσφαιριών όπως και την αύξηση της φαγοκυτταρικής δυνατότητας τους. Το αρνητικό στοιχείο του οιδήματος είναι ότι η τοπική διάταση των ιστών από την αυξημένη περιεκτικότητα τους σε υγρά προκαλεί στον ασθενή μια δυσάρεστη αίσθηση βάρους ή πίεσης τοπικά η οποία όμως δεν οφείλεται σε ερεθισμό των αλγοϋποδοχέων.
Συμπέρασμα: Το οίδημα στην οξεία φλεγμονή είναι ένα χρήσιμο σύμπτωμα αρκεί να είνα περαστικό και σύντομο.
Στο ερώτημα γιατί τότε χορηγούμε αντιφλεγμονώδη φάρμακα σε μια οξεία φλεγμονή, ο λόγος είναι ότι με αυτό τον τρόπο μειώνεται η διάρκεια και η ένταση των δυσάρεστων συμπτωμάτων τα οποία την συνοδεύουν, όπως, π.χ ο πόνος, ο πυρετός κ.ά. Η βασική διαδικασία της φλεγμονής ελάχιστα επηρεάζεται διότι ο οργανισμός χρησιμοποιεί πάντα και παράλληλους αντισταθμιστικούς μηχανισμούς σε κάθε περίπτωση.
Υποσημείωση: Για όσους ασχολούνται με βιβλιογραφία το ελληνικό οίδημα στα αγγλικά αποδίδεται σαν oedema και στα αμερικάνικα σαν edema.