Bιοδείκτες που διαπιστώνουν εάν κάποιος θα ανταποκριθεί στη θεραπεία της Ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Δημ. Καρόκης, Ρευματολόγος,(dkarokis@hotmail.com)
Η πρώτη γραμμή θεραπείας στην ρευματοειδή αρθρίτιδα (ΡΑ) είναι τα τροποποιητικά της νόσου φάρμακα (DMARDs), με κύριο εκπρόσωπο τη μεθοτρεξάτη (ΜΤΧ), που είναι συνήθως το πρώτο φάρμακο που χρησιμοποιούμε. Έχει παρατηρηθεί όμως ότι 50% περίπου των ασθενών με ΡΑ δεν απαντούν στη ΜΤΧ ή χάνεται η θετική επίδρασή της μετά από κάποιο διάστημα. Επιπρόσθετα, αρκετοί ασθενείς μπορεί να αναπτύξουν ανεπιθύμητες ενέργειες από τη χρήση της ΜΤΧ (αύξηση ηπατικών ενζύμων, εξανθήματα, λοιμώξεις κλπ).
Θα ήταν λοιπόν πολύ ενδιαφέρον αν είχαμε κάποιους βιοδείκτες που θα μπορούσαν να προβλέψουν αν κάποιος ασθενής θα απαντήσει στη ΜΤΧ, καθώς κάτι τέτοιο θα εξοικονομούσε χρόνο αποφεύγοντας τη θεραπεία για αρκετούς μήνες με ένα αναποτελεσματικό για το συγκεκριμένο ασθενή φάρμακο, αποφεύγοντας επίσης και τον κίνδυνο ανεπιθύμητων παρενεργειών. (Aυτό βέβαια ισχύει για κάθε φάρμακο, και είναι και ο ευσεβής πόθος στη θεραπευτική της ΡΑ, να είχαμε δηλαδή κάποιους δείκτες που να προβλέπουν ποιος ασθενής θα ανταποκριθεί σε ποια θεραπεία).
Εκτιμάται ότι στη ΡΑ πιθανότατα υπάρχει μειωμένη ικανότητα της ανοσιακής απάντησης να ξεκινήσει την λειτουργία προγραμμάτων παρεμπόδισης της ανάπτυξης και τελικά λύσης της φλεγμονής. Φαίνεται ότι σε αυτόν τον τερματισμό της φλεγμονής κεντρικό ρόλο παίζει μια ομάδα προσφάτως ανακαλυφθέντων μεσολαβητών, που ονομάζονται specialized pro-resolving mediators (SPM), και παράγονται από τα ανοσιακά κύτταρα μέσω ενζυματικής μετατροπής σημαντικών λιπαρών οξέων όπως τα n-3DPA και DΗΑ της ομάδας των ω-3. Τα επίπεδα των SPM αντανακλούν τον βαθμό ενεργοποίησης διαφόρων κυττάρων της έμφυτης και της επίκτητης ανοσίας, και στην εμμένουσα φλεγμονή τα επίπεδα διαφόρων SPM είναι χαμηλά, και μάλιστα σε ασθενείς με αρθρίτιδα σχετίζονται με αυξημένο αρθρικό πόνο. (Εδώ στηρίζεται και η πιθανή χρησιμότητα της χορήγησης συμπληρωμάτων ω-3 λιπαρών οξέων).
Πρόσφατα (28/10/2020) δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Communications μελέτη ερευνητών από το Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου, όπου με συνδυασμό μεθόδων φασματομετρίας μάζας και τεχνητής νοημοσύνης έγινε μέτρηση των επιπέδων διαφόρων SPM στο πλάσμα ασθενών με ΡΑ, πρό της έναρξης της θεραπείας με ΜΤΧ και 6 μήνες μετά.
Βρέθηκε ότι τα επίπεδα πλάσματος στην έναρξη της αγωγής, των resolvin D4, 10S, 17S-dihydroxy-docosapentaenoic acid, 15R-Lipoxin (LX)A4, and n-3 docosapentaenoic-derived Maresin 1, είναι προγνωστικά της απάντησης στη ΜΤΧ στους 6 μήνες, με τα χαμηλότερα επίπεδα να αντιστοιχούν στην πρόγνωση μη-απάντησης.
Μάλιστα, οι διαφορές επιπέδων μεταξύ ασθενών που απάντησαν στη θεραπεία και αυτών που δεν απάντησαν, διατηρούνταν και μετά την πάροδο 6 μηνών αγωγής.
Φαίνεται λοιπόν ότι τα ευρήματα αυτά ατανακλούν την κλινική χρησιμότητα των επιπέδων διαφόρων SPM στην πρόγνωση της θεραπευτικής απάντησης των ασθενών με ΡΑ στα DMARDs (ΜΤΧ).
Πηγή: https://doi.org/10.1038/s41467-020-19176-z