Κουρκουμάς. Πιθανός μηχανισμός καταστολής της φλεγμονής και του πόνου.
Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, Ρευματολόγος, (myoskeletiko@gmail.com).
Ο κουρκουμάς (κιτρινόριζα) είναι ένα γνωστό μπαχαρικό που δίνει μια καφτερή πικάντικη γεύση στα φαγητά. Ο κουρκουμάς περιέχει μια φαινολική ουσία, την κουρκουμίνη, η οποία χρησιμοποιείται από την αγιουρβεδική ιατρική εδώ και χιλιάδες χρόνια για την αντιμετώπιση των φλεγμονών των αρθρώσεων, του δέρματος και του εντέρου όπως και για την αναστολή της εξέλιξης των καρκινικών όγκων. Πάνω από 12.000 εργασίες, μεγάλες και μικρές, σε καλά και μη περιοδικά, έχουν δημοσιευθεί τα τελευταία χρόνια για την δράση της κουρκουμίνης. Δυστυχώς και εδώ, όπως και σε όλα τα συμπληρώματα διατροφής, τα αποτελέσματα των ερευνητών είναι αντικρουόμενα. Παρόλο που σε πολλές εργαστηριακές μελέτες έχει χρησιμοποιηθεί τεχνολογία αιχμής και τα αποτελέσματα είναι θετικά για την κουρκουμίνη, οι ερευνητές δεν κατόρθωσαν να αλλάξουν την αρνητική άποψη όσων πιστεύουν ότι η κουρκουμίνη δρα περισσότερο σαν placebo (εικονικό φάρμακο).
Η αλήθεια σε αυτές τις περιπτώσεις πάντα ευρίσκεται κάπου στη μέση και πιστεύω ότι εάν κάποιος μελετήσει σωστά το φάρμακο από φαρμακοκινητικής και φαρμακοδυναμικής πλευράς, χορηγήσει την σωστή δοσολογία και επιλέξει και τους σωστούς ασθενείς για την πάθηση που θέλει να μελετήσει, δηλαδή με απλά λόγια στήσει μια σωστή κλινική μελέτη οποιουδήποτε σχεδιασμού, θα καταλήξει σε θετικά υπέρ της κουρκουμίνης αποτελέσματα. Η άποψή μου αυτή στηρίζεται στο γεγονός ότι πάρα πολλές εργαστηριακές μελέτες, σε κυτταροκαλλιέργειες και σε πειραματόζωα, έδειξαν ότι η κουρκουμίνη έχει αντιφλεγμονώδεις και αναλγητικές δυνατότητες. Βέβαια τα αποτελέσματα στο εργαστήριο ή στα ποντίκια δεν προεξοφλούν ότι θα είναι τα ίδια στον άνθρωπο, αλλά γιατί να συμβαίνει αυτό τις περισσότερες φορές στα «κανονικά» φάρμακα και όχι στην κουρκουμίνη;
Η αντιφλεγμονώδης δράση της κουρκουμίνης σύμφωνα με διάφορες εργασίες οφείλεται στην αναστολή της ενεργοποίησης του NF-κB (nuclear factor kappa-light-chain-enhancer of activated B cells). To NF-κB είναι μια πρωτεΐνη (μεταγραφικός παράγοντας) που προκαλεί μεταγραφή του DNA και ελέγχει πάνω από 500 γονιδιακά προϊόντα. Ευρίσκεται μέσα στο κυτταρόπλασμα πολλών κυττάρων του οργανισμού σε ανενεργή κατάσταση και όταν διεγερθεί από ερεθίσματα όπως το οξειδωτικό στρες, ουσίες από βακτηρίδια ή ιούς, υπεριώδης ακτινοβολία, κυτταροκίνες και πολλά άλλα, τότε ενεργοποιείται, εισέρχεται στον πυρήνα του κυττάρου και συνδέεται με τους κατάλληλους τόπους του DNA. H σύνδεση αυτή ενεργοποιεί το DNA (μεταγραφή) και παράγεται mRNA το οποίο διαμέσου των ριβοσωμάτων θα δημιουργήσει τις κατάλληλες ουσίες που προκαλούν, ενισχύουν και διατηρούν την φλεγμονή.
Η ουσία που διατηρεί ανενεργό το NF-κB είναι μια συνδεδεμένη σε αυτό πρωτεΐνη, η IκBα. Τα εξωτερικά διεγερτικά ερεθίσματα όμως με την παρέμβαση των κατάλληλων υποδοχέων της κυτταρικής μεμβράνης, ενεργοποιούν ένα ένζυμο την IκB kinase (IKK). Η κινάση αυτή διασπά τον δεσμό της IκBα και του NF-κ με αποτέλεσμα το τελευταίο να αποδεσμεύθεί, να ελευθερωθεί και εισέλθει στον πυρήνα του κυττάρου για να ενεργοποιήσει το DNA. Μελέτες έδειξαν ότι η κουρκουμίνη έχει την δυνατότητα να εισέρχεται στα κύτταρα και να αναστέλλει την ενεργοποίηση του ενζύμου IκB kinase (IKK). Με αυτό τον τρόπο ο NF-κB, δεν αποδεσμεύεται και δεν μπορεί να εισέλθει στον πυρήνα του κυττάρου για να ενεργοποιήσει το DNA του και να δημιουργήσει τις υπερφλεγμονώδεις κυτταροκίνες όπως τον TNFα και τις άλλες Ιντερλευκίνες που προκαλούν την ενίσχυση της φλεγμονής και του πόνου.
Στην βιβλιογραφία έχουν δημοσιευθεί μελέτες που αποδεικνύουν ότι η κουρκουμίνη αναστέλλει σε ένα βαθμό επιλεκτικά και τον καταρράκτη του αραχιδονικού οξέος, αλλά όχι όπως τα κοινά ΜΣΑΦ, γιαυτό και δεν προκαλεί τις ίδιες ανεπιθύμητες αντιδράσεις. Αλλες μελέτες έχουν εντοπίσει και άλλα κυτταρικά μονοπάτια που επηρεάζει η κουρκουμίνη και που ερμηνεύουν κυρίως την αντικαρκινική δράση της.
Ισως θα πρέπει να τονισθεί ότι για να μπορέσει η κουρκουμίνη να κάνει όλα αυτά στον άνθρωπο, θα πρέπει να δωθεί στην κατάλληλη δόση, σε συνδυασμό πάντα με την πιπερίνη που της μειώνει την ταχύτητα καταβολισμού της, έτσι ώστε να φθάνει σε επαρκή επίπεδα στα κύτταρα στόχους. Αυτό το τονίζω διότι πολλές κλινικές μελέτες που έχουν δημοσιευθεί και έχουν καταλήξει σε αρνητικά αποτελέσματα δεν έχουν εφαρμόσει την παραπάνω παράμετρο.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
1. Hewlings S., et al. Foods. 2017 Oct; 6(10): 92.
2. Omeh M.A., et al. Int. J. Mol. Sci. 2019;20:1033.
3. U. J. Eke‐Okoro., et al., J. Clin. Pharm. and Therapeutics 2018;43(4):460-466.
4. Edwards R., et al. J. Biological Chemistry 2017; https://doi.org/10.1074/JBC.RA117.000123