Γλυκοζαμίνη. Ολοι οι ασθενείς με Οστεοαρθρίτιδα την έχουν δοκιμάσει!
Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, Ρευματολόγος, (myoskeletiko@gmail.com)
Τα τελευταία 20 χρόνια τόσο στη διεθνή όσο και στην ελληνική αγορά η συνταγογραφία της γλυκοζαμίνης για την θεραπεία της οστεοαρθρίτιδας, ιδιαίτερα των γονάτων, έχει αυξηθεί εντυπωσιακά, διότι πολλοί πιστεύουν ότι το φάρμακο αυτό πράγματι μειώνει τον πόνο και αυξάνει την κινητικότητα των αρθρώσεων ενώ παράλληλα αναστέλλει την εξέλιξη των οστεοαρθριτικών βλαβών. Θεωρητικά όλοι οι έλληνες ασθενείς που πάσχουν από οστεοαρθρίτιδα κάποιας μορφής, θα πρέπει να έχουν λάβει γλυκοζαμίνη, σε άλλοτε άλλες ποσότητες και με άλλοτε άλλα αποτελέσματα, ιδιαίτερα την εποχή που το φάρμακο καλύπτονταν οικονομικά από τα διάφορα ταμεία υγείας ασφαλισμένων. Το βασικό ερώτημα όμως που υπάρχει από την αρχή της εμφάνισής της στην αγορά και εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι σήμερα, σε όλες σχεδόν τις βιβλιογραφικές αναφορές είναι: «Η γλυκοζαμίνη έχει αποτελεσματικότητα στην οστεοαρθρίτιδας ή δρα απλώς σαν εικονικό (placebo) φάρμακο;».
Η γλυκοζαμίνη είναι μια υδατοδιαλυτή γλυκοπρωτειΐνη η οποία προέρχεται είτε από την χιτίνη του εξωσκελετού των καρκινοειδών (καβούρια κ.ά) και οστρακοδέρμων, είτε παράγεται συνθετικά στο εργαστήριο. Στην αγορά κυκλοφορεί σαν θειϊκό, νατριούχο ή χλωριούχο άλας, σαν υδροχλωρική γλυκοζαμίνη ή σαν N-ακέτυλο-γλυκοζαμίνη. Είναι μια ενδογενής ουσία που παράγει ο οργανισμός, την χρησιμοποιεί στην σύνθεση των γλυκοπρωτεϊνών, των γλυκολιπιδίων και των γλυκοζοαμινογλυκανών ή βλεννοπολυσακχαριδών και αποτελεί δομικό στοιχείο των τενόντων, των συνδέσμων, του αρθρικού χόνδρου, των βλεννογόνων, του οφθαλμού, των αιμοφόρων αγγείων και των βαλβίδων της καρδιάς.
Στον αρθρικό χόνδρο, παράγεται από τα χονδροκύτταρα και ο κυριότερος στόχος της είναι να συνδεθεί με άλλες γλυκοζαμινογλυκάνες και να σχηματίσουν μαζί τις πρωτεογλυκάνες. Οι πρωτεογλυκάνες είναι αυτές που κατακρατούν τεράστιες ποσότητες νερού και προσδίδουν στον αρθρικό χόνδρο την ιδιότητα της αντιστρεπτής παραμόρφωσης κάθε φορά που συμπιέζεται από κάποια δύναμη. Το αρνητικό ηλεκτρικό φορτίο της θειϊκής γλυκοζαμίνης είναι αυτό που της επιτρέπει να συνδέεται στερεά με τα μόρια του νερού. Με την πάροδο της ηλικίας η ποσότητα της θειϊκής γλυκοζαμίνης μειώνεται στον αρθρικό χόνδρο, αυτό έχει σαν αποτέλεσμα και η ευκαμπτότητα του να ελαττώνεται αντίστοιχα και σε μεγάλες ηλικίες εύκολα πλέον διαρρηγνύεται και ινιδοποιείται όταν εξασκηθούν έντονες πιέσεις επάνω του. Ετσι ξεκινά η οστεοαρθρίτιδα.
Τα χονδροκύτταρα έχουν δύο τρόπους να δημιουργήσουν την γλυκοζαμίνη, Σύμφωνα με τον πρώτο, αυτόν που συμβαίνει σε φυσιολογικές κατάστάσεις, σε ένα μόριο γλυκόζης, κυρίως από φρουκτόζη, προστίθεται μια φωσφορική ομάδα (φωσφορυλίωση) και μετά αλλάζει η δομική μορφή του, υφίσταται δηλαδή επιμερισμό. Στο επιμερισμένο μόριο της γλυκόζης με την δράση μια συνθετάσης προστίθεται μία αμινομάδα, που λαμβάνεται από το αμινοξύ γλουταμίνη και μετατρέπεται σε γλυκοζο-6-φωσφατάση. Σαν τέτοια συμμετέχει στην ολοκλήρωση της δομής των πρωτεογλυκανών υφιστάμενη όμως και άλλες χημικές αλλαγές στην πορεία, ανάλογα με την περίπτωση. Ο δεύτερος τρόπος είναι το χονδροκύτταρο να πάρει από το περιβάλλον έτοιμη την γλυκοζαμίνη και απλώς να κάνει την φωσφορυλίωση και μετά το καινούργιο μόριο να ακολουθήσει τα επόμενα βήματα που ήδη περιγράψαμε.
Η εξωγενής χορήγηση γλυκοζαμίνης αυξάνει την παραγωγή πρωτεογλυκανών από τα χονδροκύτταρα, διότι με την αποφυγή των τριών πρώτων χημικών βημάτων, επιταχύνεται η διαδικασία παραγωγής και το μόνο που απαιτείται πλέον είναι η φωσφορυλίωση για να δημιουργηθεί η γλυκοζο-6-φωσφατάση (Bucci L.1997). Φυσικά όλα τα παραπάνω συμβαίνουν όταν τα χονδροκύτταρα είναι φυσιολογικά. Τα χονδροκύτταρα όμως στην οστεοαρθρίτιδα και ιδιαίτερα στην χρόνια μορφή της δεν είναι φυσιολογικά, πάσχουν και οι δυνατότητες παραγωγής διαφόρων ουσιών από αυτά είναι σημαντικά μειωμένες.
Τρόπος δράσης
Πολλοί είναι που πιστεύουν ότι η γλυκοζαμίνη δρά στα χονδροκύτταρα διεγείροντας την σύνθεση των κολλαγόνων ινιδίων και πρωτεογλυκανών για την επιδιόρθωση των βλαβών του αρθρικού χόνδρου. Η άποψη αυτή δεν είναι σωστή διότι τα φάρμακα που έχουν κάποια θετική δράση στην χρόνια οστεοαρθρίτιδα δεν θα πρέπει να δρουν στα χονδροκύτταρα τα οποία στο τρίτο στάδιο της πάθησης, νοσούν και παράγουν υπερφλεγμονώδεις κυτταροκίνες και ιδιαίτερα ιντερλευκίνη 1β, αλλά και τοξικές μεταλλοπρωτεϊνάσες, μονοξείδιο του αζώτου και άλλες βλαπτικές ουσίες για τα δομικά στοιχεία του αρθρικού χόνδρου. Επομένως στο στάδιο αυτό η διέγερση των χονδροκυττάρων μόνο βλαπτικό αποτέλεσμα μπορεί να έχει. Αντίθετα στο στάδιο αυτό τα φάρμακ θα πρέπει να δρούν καταστέλλοντας τις βλαπτικές ουσίες που έχου παραχθεί. Από αυτές η ιντερλευκίνη 1β είναι η πιο τοξική διότι προκαλεί αύξηση τόσο των κλασικών φλεγμονωδών ουσιών, π.χ. προσταγλανδινών, λευκοτριενών κ.ά από τον αρθρικό υμένα, όσο και τοξικών μεταλλοπρωτεϊνασών από τον αρθρικό χόνδρο, επιδεινώνοντας με αυτό τον τρόπο την υπάρχουσα φλεγμονή και οδηγώντας τις αρχικές φλεγμονώδεις βλάβες σε χρονιότητα. Επομένως ένας από τους πρωταρχικούς στόχους των φαρμάκων του χρόνιου σταδίου της οστεοαρθρίτιδας πρέπει να είναι η εξουδετέρωση της ιντερλευκίνης 1β. Ουσίες που καταφέρνουν να αναστείλουν την ιντερλευκίνη-1β, όπως έχει αποδειχθεί ότι κάνει η θειϊκή γλυκοζαμίνη, καταφέρνουν αφενός να καταστείλουν την χρόνια φλεγμονή και αφετέρου, να μειώσουν την καταστολή της σύνθεσης πρωτεογλυκανών από τα χονδροκύτταρα. Με αυτό τον τρόπο η γλυκοζαμίνη, προλαβαίνει την επιδείνωση της ελαφράς και μέτριας οστεοαρθρίτιδας και την εξέλιξη της βλάβης του αρθρικού χόνδρου (http://www.fda.gov/ohrms/dockets/ac/04/briefing).
Η θειϊκή γλυκοζαμίνη έχει αποδειχθεί ακόμη ότι μειώνει αφενός τις μεταλλοπρωτεϊνάσες, την φωσφολιπάση Α2 και την αγκρεκανάση-2 και αφετέρου πλην της ιντερλευκίνης 1β, την κυκλοξυγενάση-2 και την διαδικασία εξέλιξης στο μονοπάτι της NF-kB (Shikhman A.R., et al. 2001, Calamia V., et al. 2010).
Μορφές και τρόποι χορήγησης
Η γλυκοζαμίνη χορηγείται συνήθως με 3 μορφές: σαν θειϊκή γλυκοζαμίνη, σαν υδροχλωρική γλυκοζαμίνη και σαν Ν-ακέτυλο-γλυκοζαμίνη. Οι δύο πρώτες χρησιμοποιούνται περισσότερο και από αυτές η πρώτη μεν παρέχει λιγότερη γλυκοζαμίνη (65%), από την δεύτερη (83%), αλλά με την αύξηση της ημερήσιας δόσης της το θεραπευτικό αποτέλεσμα είναι το ίδιο και ίσως και καλύτερο. Οσο για την τρίτη παρόλο που αποδίδει γλυκοζαμίνη σε ποσοστό 81%, εύκολα καταστρέφεται από τα βακτηρίδια του εντέρου και δεν έχει τελικά την αναμενόμενη δραση (Talent J.M, et al.1996). Μελέτες έδειξαν ότι τα κλινικά αποτελέσματα είναι πολύ καλύτερα με την χορήγηση θειϊκής γλυκοζαμίνης παρά υδροχλωρικής και αυτό μάλλον συμβαίνει διότι οι θειϊκές ομάδες είναι απαραίτητες για την δημιουργία σταθερών μορίων στον αρθρικό χόνδρο (Calvo R..2012). Πράγματι για τον ίδιο λόγο πολλές φορές η θειϊκή γλυκοζαμίνη συγχορηγείται με θειϊκή χονδροϊτίνη, MSM (ενισχύει τις θειϊκές ρίζες) και χόνδρο από καρχαρία, διότι μερικοί πιστεύουν ότι ο συνδυασμός αυτός έχει τα καλύτερα αποτελέσματα. Μέχρι σήμερα όμως η άποψη αυτή δεν έχει τεκμηριωθεί από σχετικές κλινικές μελέτες.
Η βιοδιαθεσιμότητα της γλυκοζαμίνης έχει συζητηθεί πολύ χωρίς να έχει επιτευχθεί ομοφωνία. Χαρακτηριστικό της γλυκοζαμίνης είναι ότι πρέπει ένα ποσοστό της, να απορροφάται από το έντερο αλώβητο, δηλαδή χωρίς να καταστρέφεται το μόριό της, όπως συνήθως συμβαίνει με τις άλλες αμινογλυκάνες ή τα διάφορα πεπτίδια. Εάν χορηγηθεί βέβαια παρεντερικά θα είναι καλύτερα αλλά στην καθημερινή κλινική πρακτική η μέθοδος αυτή δεν εφαρμόζεται για πρακτικούς λόγους. Παρόλα αυτά μόνο το 10-12% της από του στόματος δόσης απορροφάται και ένα μικρό ποσοστό από αυτό φθάνει στις αρθρώσεις όταν αυτές φλεγμαίνουν (Setnikar Ι., et al. 1993). Στις υγιείς αρθρώσεις τα επίπεδα της γλυκοζαμίνης είναι πολύ χαμηλότερα. Τα επίπεδα της θειϊκής γλυκοζαμίνης στο πλάσμα σε φυσιολογικά άτομα είναι 0.04 nmol/L και ανέρχονται σε 0.06 nmol/L εάν χορηγήσουμε εξωγενώς γλυκοζαμίνη σε κανονικές δόσεις (Meulyzer M., 2009).
Η γλυκοζαμίνη μεταβολίζεται στο ήπαρ από το κυτόχρωμα P450.
Η γλυκοζαμίνη παράγεται από την χιτίνη του τοιχώματος των οστρακοδέρμων, των καβουριών, των γαρίδων καραβίδων και των αστακών. Αφού αφαιρεθεί το ανθρακινό ασβέστιο και οι διάφορες πρωτεϊνες από την χιτινη, αυτή υδρολύεται και παράγεται η υδροχλωρική γλυκοζαμίνη. Εάν ο παραγωγός θέλει να δημιουργήσει θειϊκή γλυκοζαμίνη, απλώς προσθέτει μια θειϊκή ομάδα. Εάν δεν θέλει να ξοδέψει χρήματα η διαδικασία σταματά πριν από την πρόσθεση της θειίκής ομάδας. Το 90% της γλυκοζαμίνης που κυκλοφορεί στις ΗΠΑ, είναι συνήθως υδροχλωρική και προέρχεται από την Κίνα, μάλλον για οικονομικούς λόγους.
Πολλοί αναρωτιώνται γιατί θα πρέπει να χορηγούμε την γλυκοζαμίνη με διακοπτόμενο τρόπο (2 μήνες ναι-2 μήνες όχι ή κάτι ανάλογο) και όχι συνεχώς. Μελέτες έδειξαν ότι το φάρμακο στις συνηθισμένες δόσεις, γύρω στα 1500 mg την ημέρα, προκαλεί αντίσταση στην ινσουλίνη, μειώνει την παραγωγή γλυκαγόνου από το ήπαρ και ελαττώνει την πρόσληψη σακχάρου από τα κύτταρα. Αυτό σημαίνει ότι ο οργανισμός θα πρέπει να παράγει περισσότερη ινσουλίνη από το πάγκρεας για να μεταβολίσει το ίδιο ποσό σακχάρου που απορροφάται με την τροφή. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αυξάνεται η ποσότητα του σακχάρου στον οργανισμό και να δημιουργείται υποκλινικός διαβήτης ΙΙ σε επιρρεπή άτομα όπως και να αυξάνεται η αποθήκευση του λίπους στον οργανισμό (Rossetti L., et al. 1995, Shankar 1998, Hawkins M., et al. 1997, Barzilai N., et al. 1996, Ciaraldi T.P. et al. 1999). Με την διακοπτόμενη χορήγηση οι παραπάνω αρνητικές επιδράσιες την γλυκοζαμίνης, εξουδετερώνονται (Salazar J. et al. 2014). Υπάρχει όμως και άλλος τρόπος να εξουδετερώσει κάποιος το πρόβλημα της αντίστασης στην ινσουλίνη από την γλυκοζαμίνη, εάν χορηγήσει την ινοσίνη, ένα νουκλεοτίδιο που κυκλοφορεί και αυτό σαν συμπλήρωμα.
Σε άτομα που έχουν αλλεργία στην θαλασσινά (γαρίδες, χταπόδια κλπ) χορηγούμε μια άλλη μορφή γλυκοζαμίνης την vegetarian glucosamine (Lamberts) από καλαμπόκι, η οποία δεν δημιουργεί αλλεργικές αντιδράσεις. Η ποσότητα που περιέχει κάθε δισκίο αντιστοιχεί σε 1000 mg θειϊκής γλυκοζαμίνης και συστήνεται η λήψη δύο δισκίων την ημέρα.
Κλινικές μελέτες αποτελεσματικότητας
Η θεϊκή γλυκοζαμίνη έχει χορηγηθεί για την θεραπεία της χρόνιας οστεοαρθρίτιδας εδώ και 40 χρόνια. Τα αποτελέσματα των κλινικών μελετών για μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν δυσερμήνευτα διότι στις συγκριτικές αναλύσεις και ιδιαίτερα στις μετα-αναλύσεις παρέμβαιναν αντιφατικοί παράγοντες όπως το φαινόμενο placebo, οι διαφορετικές δοσολογίες, διαφορετικά προϊόντα, δηλαδή άλλοτε θεϊκή γλυκοζαμίνη και άλλοτε υδροχλωρική γλυκοζαμίνη, όπως και η παράλληλη χορήγηση αντιφλεγμονωδών ή αναλγητικών φαρμάκων κατά περίπτωση. Μία από τις πιο σωστές μετααναλύσεις είναι αυτή των McAlindon και συν. οι οποίοι αφού ανασκόπησαν 13 διαφορετικές υψηλής ποιότητας μελέτες διαπίστωσαν ότι τόσο τα συμπληρώματα της θειϊκής γλυκοζαμίνης, είτε μόνα τους είτε σε συνδυασμό με χονδροϊτίνη, είχαν θετικά θεραπευτικά αποτελέσματα την οστεοαρθρίτιδα (McAlindon T.E., et al. 2000).
Τελείως αντίθετα αποτελέσματα παρουσίασε ο Wandel και συν. (2010) σε μία άλλη μεταανάλυση 10 μεγάλων τυχαιοποιημένων και ελεγχόμενων μελετών που αφορούσαν 3,803 ασθενείς. Μετά από πολλές συζητήσεις το BMJ, που είχε δημοσιευθεί το σχετικό άρθρο, αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι η μεταανάλυση βασίζονταν σε ανόμοιες μεταξύ τους μελέτες και δεν ήταν τόσο έγκυρη. (Wandel S., et al. 2010).
Το 2006, μια μεγάλη τυχαιοποιημένη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο New England Journal of Medicine και αφορούσε 1583 ασθενείς που έπασχαν από ΟΑ γόνατος και έλαβαν γλυκοζαμίνη, χονδροϊτίνη, σελεκοξίμπη ή placebo για 6 μήνες κατέληξε σε διαφορετικά αποτελέσματα. Σύμφωνα με τους συγγραφείς η γλυκοζαμίνη και η χονδροϊτίνη, μόνες τους ή σε συνδυασμό δεν μειώνουν αποτελεσματικά τον πόνο σε ασθενείς που πάσχουν από ΟΑ του γόνατος. Παρόλο που μια μικρή ομάδα ασθενών, σύμφωνα με τους ίδιους ερευνητές, είναι δυνατόν να βοηθηθούν από τα φάρμακα αυτά (Clegg D.O., et al., N Engl J Med. 2006 Feb 23;354(8):795-808).
Σχετικά πρόσφατα μια μεταανάλυση από την Cochrane library, που συμπεριέλαβε 42 τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες κατέληξε ότι η γλυκοζαμίνη είτε μόνη της είτε με την χονδροϊτίνη, έχει την δυνατότητα να μειώνει τον πόνο των αρθρώσεων στην οστεοαρθρίτιδα περισσότερο από το εικονικό φάρμακο, σε μικρής όμως διάρκειας μελέτες. Ακόμη το φάρμακο έχει τις λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες απ’ όλα τα φάρμακα με τα οποία συγκρίθηκε (Singh J.A. et al. Chondroitin for osteoarthritis. Cochrane Database Syst Rev. 2015;1:CD005614).
Πολλές ακόμη μελέτες δείχνουν τα θετικά αποτελέσματα της γλυκοζαμίνης στην πρόληψη της φθοράς του αρθρικού χόνδρου όπως και στην ανακούφιση του πόνου και της δυσκαμψίας της προσβεβλημένης άρθρωσης (Pavelká K., et al.2002). Πολλοί όμως είναι και οι συγγραφείς που ακόμη αμφισβητούν αυτά τα αποτελέσματα.
Η διάρκεια χορήγησης της γλυκοζαμίνης είναι άλλο ένα θέμα που ευρίσκεται σε αμφισβήτηση. Απόλες τις μέχρι σήμερα μελέτες φαίνεται ότι μια τουλάχιστον 6μηνη διάρκεια θεραπείας χρειάζεται για να έχει κάποιος θετικά αποτελέσματα (Vasileiadis H. and Tsikopoulos K. 2017).
Οσον αφορά το στάδιο της νόσου που θα πρέπει να χορηγηθεί η γλυκοζαμίνη, η άποψη των περισσοτέρων είναι ότι μπορεί να έχει αποτέλεσμα μόνο στις ελαφρές και μέτριες περιπτώσεις οστεοαρθρίτιδας. Από το στάδιο ΙΙΙ και πέρα κατά Kellgren/Lawrence, δεν φαίνεται ότι μπορεί να φέρει κάποιο θετικό αποτέλεσμα.
Τέλος η γλυκοζαμίνη έχει χορηγηθεί και για άλλες νόσους όπως για το γλαύκωμα, την πολλαπλή σκλήρυνση, την διάμεση κυστίτιδα και αλλού. Ακόμη περιέχεται σε κρέμες για την τοπική θεραπεία της οστεοαρθρίτιδας. Τα αποτελέσματα όμως σε αυτές τις καταστάσεις δεν έχουν αξιολογηθεί..
Το πιο εντυπωσιακό εύρημα που αφορά την χορήγηση γλυκοζαμίνης σε άλλη «παθολογική» κατάσταση πλην της οστεοαρθρίτιδας είναι η επίδρασή της στην μακροβιότητα. Μια σχετική μελέτη δημοσιεύθηκε στο υψηλού κύρους περιοδικό European Journal of Epidemiology από τον G.A. Bell και συν, του Πανεπιστημίου της Washington.
Οι ερευνητές μελέτησαν την δράση της γλυκοζαμίνης σε 77510 άτομα, ηλικίας 50 έτών και πάνω, που την ελάμβαναν για την θεραπεία της οστεοαρθρίτιδάς τους, για οκτώ χρόνια. Στόχος τους όμως, σε αντιδιαστολή με τις άλλες μελέτες που έχουν γίνει για την γλυκοζαμίνη, δεν ήταν η δράση της στην οστεοαρθρίτιδα αλλά εάν το φάρμακο αυτό μπορεί να προφυλάξει και από άλλες νόσους που παρουσιάζουν μια χρόνια φλεγμονώδη διάθεση.
Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Αφενός η γλυκοζαμίνη μειώνει σε στατιστικά σημαντικό επίπεδο τον κίνδυνο θανάτου από καρκίνο κατά 13%, όσο περίπου και η ασπιρίνη, και αφ’ ετέρου μειώνει στατιστικά και τον κίνδυνο θανάτου από αναπνευστικά νοσήματα κατά 41%. Η ολική μείωση της θνησιμότητας, από κάθε αίτιο, σε άτομα που ελάμβαναν γλυκοζαμίνη ήταν 33%. Αντίθετα η ασπιρίνη μειώνει την θνησιμότητα από κάθε αίτιο μόνο κατά 12-18% (ανάλογα την μελέτη). Τα αποτελέσματα αυτά ήταν ανεξάρτητα από το βάρος του σώματος, την άσκηση, την διατροφή και οποιονδήποτε άλλον περιβαλλοντολογικό παράγοντα ή θεραπεία που ελάμβαναν αυτά τα άτομα. Επειδή πολλοί από αυτούς τους ασθενείς ελάμβαναν παράλληλα και χονδροϊτίνη, η στατιστική ανάλυση έδειξε ότι η τελευταία δεν επηρέαζε θετικά ή αρνητικά τα αποτελέσματα.
Μερικοί πιστεύουν ότι η αντιφλεγμονώδης δράση της γλυκοζαμίνης καταστέλλει την χρόνια φλεγμονή που υφίσταται στον οργανισμό μας στις μεγάλες ηλικίες και είναι υπεύθυνη για την γήρανση των ιστών και την αύξηση της θνησιμότητας από όλα τα αίτια στους ηλικιωμένους. Εάν τα ευρήματα αυτά επιβεβαιωθούν και από άλλες μελέτες τότε ενισχύεται η δυνατότητά μας να επηρεάζουμε θετικά την γήρανση και να αυξήσουμε την μακροβιότητα μας (Griffith A., et al. 2012).
Ανεπιθύμητες ενέργειες
Η γλυκοζαμίνη αποτελεί ένα ιδιαίτερα ασφαλές φάρμακο. Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες προέρχονται από το γαστρεντερικό σύστημα όπου έχουν αναφερθεί κοιλιακά άλγη, καύσος στον στόμαχο, διάρροια και ναυτία. Ακόμη αλλεργικές αντιδράσεις σε άτομα που έχουν ήδη αλλεργία στα οστρακόδερμα και άλλα θαλασσινά. Στα άτομα αυτά η χορήγηση της γλυκοζαμίνης πρέπει να αποφεύγεται διότι οι αλλεργικές αντιδράσεις μπορεί να είναι έντονες. Σε περιπτώσεις που είναι γνωστή η αλλεργία στα θαλασσινά και ο γιατρός πρέπει να δώσει οπωσδήποτε γλυκοζαμίνη, καλόν είναι ο ασθενής να λάβει θεραπεία με γλυκοζαμίνη από καλαμπόκι (Lamberts). Παρόλο που έχουν αναφερθεί και αλλεργίες στο καλαμπόκι (αραβόσιτος).
Για την πιθανότητα ανάπτυξης διαβήτου τύπου ΙΙ μετά από χρόνια χορήγηση γλυκοζαμίνης ήδη αναφέραμε τις απόψεις που κυκλοφορούν όπως και τον τρόπο αποφυγής του με την σωστή δοσολογία και τακτική χορήγησης.
Εχουν αναφερθεί όλων των ειδών τα συμπτώματα μετά την λήψη γλυκοζαμίνης. Τα περισσότερα από αυτά δεν έχουν καμία λογική εξήγηση. Οπως πολλοί χρεώνουν στο φάρμακο το φαινόμενο placebo για να δικαιολογήσουν την δράση του, έτσι θα πρέπει να του χρεώσουμε και το φαινόμενο nocebo για να δικαιολογήσουμε κάποιες ανεξήγητες ανεπιθύμητες ενέργειές του.
Αλληλεπιδράσεις
Καλόν είναι η γλυκοζαμίνη να μην χορηγείται σε άτομα που λαμβάνουν αντιπηκτικά και κυρίως βαρφαρίνη διότι μπορεί να αυξήσει την δράση της τελευταίας. Ακόμη η ταυτόχρονη χορήγηση του φαρμάκου με διάφορα φυτά όπως το Ginkgo biloba και το σκόρδο, μπορεί να επηρεάσει την πηκτικότητα του αίματος.
Αντικαρκινικά φάρμακα όπως etoposide, teniposide και doxorubicin καλόν είναι να μην συνδυάζονται με γλυκοζαμίνη.
Καλό είναι ακόμη σε άτομα που πάσχουν από διαβήτη ή λαμβάνουν αντιδιαβητικά δισκία, όταν λαμβάνουν γλυκοζαμίνη, ο έλεγχος του σακχάρου στο αίματος να είναι συχνότερος.
Συμπερασματικά θα μπορούσε να καταλήξει κάποιος ότι τα πολλά μεθοδολογικά προβλήματα των κλινικών μελετών που αφορούν την γλυκοζαμίνη έχουν επηρεάσει τις μεγάλες διεθνείς επιστημονικές εταιρείες και δεν την έχουν συμπεριλάβει στις κατευθυντήριες οδηγίες τους για την θεραπεία της οστεοαρθρίτιδας (Hochberg M.C., et al. 2012).
Στηριζόμενες σε αυτές τις απόψεις οι επιτροπές φαρμάκων σε όλα σχεδόν τα κράτη αποφάσισαν να μην αποζημιώνουν την γλυκοζαμίνη. Παρ’ όλα αυτά οι πωλήσεις της γλυκοζαμίνης στις ΗΠΑ το 2008 ανήλθαν στα 2 και πλέον δισεκατομμύρια δολάρια και παρουσίασαν αύξηση κατά 60% από το έτος 2003. Υπολογίζεται μάλιστα ότι το 2013 θα ανέλθουν στα 2,3 δισεκατομμύρια δολάρια. Ισως τα νούμερα αυτά να προβληματίσουν κάποιους συναδέλφους που πιστεύουν ότι το φάρμακο δρα μόνο σαν placebo (Heller L. US glucosamine grows slow, lags global sales ([Internet).
Βιβλιογραφία
Barzilai N., et al. Diabetes 1996 Oct;45(10):1329-35.
Bucci L. Nutrition applied to injury rehabilitation and sports medicine. CRC Press, 196, May 1997.
Calamia V., Ruiz-Romero C., Rocha B., et al. Pharmacoproteomic study of the effects of chondroitin and glucosamine sulfate on human articular chondrocytes. Arthritis Research and Therapy. 2010;12(4, article R138.
Calvo R. Sulfato de glucosamina y condroitín sulfato, fármacos para el tratamiento de la artrosis, acusados de no presentar eficacia clínica.Culpables? Gaceta Médica de Bilbao.2012;109(4):158–164.
Ciaraldi T.P. et al. Endocrinology 1999 Sep;140(9):3971-80.
Clegg D.O., et al., N Engl J Med. 2006 Feb 23;354(8):795-808
Griffith A., et al. Use of glucosamine and chondroitin in relation to mortality. Eur J Epidemiol 2012 ;27:593–603., DOI 10.1007/s10654-012-9714-6.
Hawkins M., et al. J Clin Invest 1997 May 1;99(9):2173-82.
Heller L. US glucosamine grows slow, lags global sales ([Internet]. 2009) Available from:http://www.nutraingredients-usa.com/Consumer-Trends/US-glucosaminegrows- slow-lags-global-sales.
Hochberg M.C., et al. American College of Rheumatology 2012 recommendations for the use of nonpharmacologic and pharmacologic therapies in osteoarthritis of the hand, hip, and knee. Arthritis Care Res (Hoboken) 2012;64:465–474
http://www.fda.gov/ohrms/dockets/ac/04/briefing/4045b1_04_Summary%20GCSOA%20FAC.htm.
McAlindon T.E., LaValley M.P., Gulin J.P., Felson D.T. Glucosamine and chondroitin for treatment of osteoarthritis: a systematic quality assessment and meta-analysis. JAMA.2000;283:1469–1475.
Meulyzer M., et al. Joint inflammation increases glucosamine levels attained in synovial fluid following oral administration of glucosamine hydrochloride. Osteoarthritis Cartilage. 2009;17:228–234.
Pavelká K., et al. Glucosamine sulfate use and delay of progression of knee osteoarthritis: a 3-year, randomized, placebo-controlled, double-blind study. Archives of Internal Medicine.2002;162(18):2113–2123.
Rossetti L., et al. J Clin Invest 1995 Jul;96(1):132-40.
Salazar J. et al. Glucosamine for Osteoarthritis: Biological Effects, Clinical Efficacy, and Safety on Glucose Metabolism. Arthritis. 2014; 2014: 432463. Published online 2014 Feb 11. doi: 10.1155/2014/4324630
Setnikar Ι., et al., Rotta Research Laboratorium S.p.A, Monza, Policlinico di Perugia, Perugia, and RBM - Instituto di Ricerche Biomediche A. Marxer, Ivera (Italy); Arzneim. Forsch./Drug Res.1993; 43 (II), Nr. 10.
Shankar R.R., et al. Metabolism 1998 May;47(5):573-7.
Shikhman A.R., Kuhn K., Alaaeddine N., Lotz M. N-acetylglucosamine prevents IL-1β-mediated activation of human chondrocytes. Journal of Immunology. 2001;166(8):5155–5160.
Singh J.A. et al. Chondroitin for osteoarthritis. Cochrane Database Syst Rev. 2015;1:CD005614
Talent J.M, Gracy R.W. Clin Ther 1996 Nov-Dec;18(6):1184-90.
Vasileiadis H. and Tsikopoulos K. Glucosamine and chondroitin for the treatment of osteoarthritis. World J Orthop. 2017 Jan 18; 8(1): 1–11
Wandel S., Jüni P., Tendal B., et al. Effects of glucosamine, chondroitin, or placebo in patients with osteoarthritis of hip or knee: network meta-analysis. British Medical Journal.2010;341c4675