Οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων (PPIs) για τη θεραπεία του έλκους στομάχου, δημιουργούν οστεοπόρωση ή όχι;
Σ. Νίκας, Ρευματολόγος
Ιωάννινα
Σε ένα πρόσφατο άρθρο μελετήθηκε προοπτικά η σχέση της μακροχρόνιας λήψης αναστολέων της αντλίας πρωτονίων (PPIs) και κατάγματος του ισχίου, σε συνάρτηση με τρόπο ζωής και διατροφής (1). Η μελέτη βασίστηκε σε δεδομένα 8 ετών της σειράς ασθενών Nurses’ Health Study, όπου περιλαμβάνονται στοιχεία για 80.000 περίπου μετα-εμμηνοπαυσιακές γυναίκες, από 11 πολιτείες των ΗΠΑ. Αναφέρθηκαν 893 κατάγματα ισχίου, με απόλυτο κίνδυνο για καθημερινούς χρήστες PPIs 2,02 / 1000 άτομα – έτη και 1,51 για μη χρήστες . Διαπιστώθηκε επίσης αυξημένος κίνδυνος σε σχέση με τη διάρκεια λήψης αυτών των φαρμάκων αφού για λήψη 2 ετών ο κίνδυνος αυξανόταν κατά 35% σε σχέση με τη λήπτες PPIs και για περαιτέρω χορήγηση ακόμη περισσότερο (P trend < 0,01). Όσων αφορά προσαρμογές με παράγοντες κινδύνου (BMI, κάπνισμα, λόγος λήψης PPIs κα) δεν υπήρχαν διαφορές εκτός από το κάπνισμα, όπου βρέθηκε αυξημένος 50% κίνδυνος για καπνιστές σε σχέση με αυτούς που το είχαν διακόψει. Οι ερευνητές τέλος συμπεριέλαβαν τη μελέτη τους σε μια μετα-ανάλυση 11 συνολικά μελετών όπου φάνηκε ότι η πιθανότητα (odds ratio) για κάταγμα ισχίου σε ασθενείς υπό PPIs είναι 1,3.
Η διερεύνηση πιθανών δράσεων των PPIs στο οστό είναι ιδιαίτερα σημαντική δεδομένου ότι πρόκειται για φάρμακα ευρείας κατανάλωσης, ειδικά μετά το 2003, όταν ο FDA τα κατέταξε και ως OTC αγωγή. Έχει από χρόνια αποδειχθεί ότι τα φάρμακα αυτά επηρεάζουν τον οστικό μεταβολισμό και αυτό γίνεται με πολλούς και αντιφατικούς τρόπους . Ενώ φαίνεται να αναστέλλουν την απορρόφηση ασβεστίου από το πεπτικό μέσω υποχλωρυδρίας που προκαλούν (2,4), εμπλέκονται άμεσα στη λειτουργία των οστεοκλαστών καταστέλλοντας την οστική απορρόφηση μέσω αναστολής αντλιών πρωτονίων των κενοτοπίων των κυττάρων αυτών (3).
Τα περισσότερα πάντως βιβλιογραφικά δεδομένα συμφωνούν με τα ευρήματα της μελέτης. Η μακροχρόνια λήψη PPIs σχετίζεται με κάταγμα ισχίου, ιδίως σε υψηλές δόσεις (4), ή σε ηλικιωμένα άτομα (5), ή όταν συνυπάρχει τουλάχιστον 1 παράγοντας κινδύνου για κάταγμα (6). Ενδιαφέρον αποτελεί το γεγονός ότι εμπλέκονται κυρίως με το κάταγμα ισχίου και όχι με κάταγμα σε άλλα σημεία του σώματος. Μια μετα-ανάλυση πάντως 11 επιδημιολογικών μελετών έδειξε μέτρια αύξηση του κινδύνου (1,3 RR) για κάθε κάταγμα σε ασθενείς υπό PPIs και καθόλου κίνδυνο για ασθενείς υπό ανταγωνιστές του υποδοχέα της ισταμίνης – 2 (7). Δύο μελέτες από την άλλη πλευρά, δεν έχουν δείξει αύξηση του κινδύνου για κάταγμα ισχίου (8, 9) . Η πρώτη πιθανώς γιατί είχε περιορισθεί σε ασθενείς χωρίς παράγοντες κινδύνου για κάταγμα και η δεύτερη διότι περιλάμβανε δεδομένα 3 μόνο ετών και σε περίοδο που οι PPIs δεν είχαν στις ΗΠΑ την σημερινή τους «δημοτικότητα». Στην τελευταία πάντως μελέτη διαπιστώθηκε μέτρια αύξηση κινδύνου κατάγματος σε άλλα σημεία του σώματος χωρίς διαφορές στην baseline BMD μεταξύ PPIs ληπτών και μη .
Συμπερασματικά θα μπορούσε να πει κανείς ότι διαπιστώνεται σημαντική σχέση μεταξύ λήψης PPIs και κατάγματος του ισχίου για αυτό και συνιστάται ότι αν κάποιος ασθενής λαμβάνει μακροχρόνια τέτοια φάρμακα, αυτό να συνυπολογίζεται στο «καταγματικό» του προφίλ.
Βιβλιογραφία
1. Khalili H, Huang ES, Jacobson BC, Camargo CA Jr, Feskanich D, Chan AT. Use of proton pump inhibitors and risk of hip fracture in relation to dietary and lifestyle factors: a prospective cohort study. BMJ. 2012 Jan 30;344:e372.
2. O’Connell MB, Madden DM, Murray AM, Heaney RP, Kerzner LJ. Effects of proton pump inhibitors on calcium carbonate absorption in women: a randomized crossover trial. Am J Med 2005;118:778-81.
3. Mizunashi K, Furukawa Y, Katano K, Abe K. Effect of omeprazole, an inhibitor of H+,K(+)-ATPase, on bone resorption in humans. Calcif Tissue Int 1993;53:21-5.
4. Yu-Xiao Yang, MD, MSCE; James D. Lewis, MD, MSCE; Solomon Epstein, MD; David C. Metz, MD Long-term Proton Pump Inhibitor Therapy and Risk of Hip Fracture . JAMA. 2006;296(24):2947-2953. doi: 10.1001/jama.296.24.2947
5. Yu EW, Blackwell T, Ensrud KE, Hillier TA, Lane NE, Orwoll E, Bauer DC. Acid-suppressive medications and risk of bone loss and fracture in older adults. Calcif Tissue Int. 2008 Oct;83(4):251-9. Epub 2008 Sep 24.
6. Corley DA, Kubo A, Zhao W, Quesenberry C. Proton pump inhibitors and histamine-2 receptor antagonists are associated with hip fractures among at-risk patients. Gastroenterology. 2010 Jul;139(1):93-101. Epub 2010 Mar 27.
7. Yu EW, Bauer SR, Bain PA, Bauer DC. Proton pump inhibitors and risk of fractures: a meta-analysis of 11 international studies. Am J Med. 2011 Jun;124(6):519-26.
8. Kaye JA, Jick H. Proton pump inhibitor use and risk of hip fractures in patients without major risk factors. Pharmacotherapy. 2008 Aug;28(8):951-9.
9. Gray SL, LaCroix AZ, Larson J, Robbins J, Cauley JA, Manson JE, Chen Z. Proton pump inhibitor use, hip fracture, and change in bone mineral density in postmenopausal women: results from the Women's Health Initiative. Arch Intern Med. 2010 May 10;170(9):765-71.
