Οστικός πόνος και ...!
Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης. Ρευματολόγος.(myoskeletiko@gmail.com).
Μέχρι το 1960 ο τρόπος διατήρησης των οστών για μελέτη κατέστρεφε τις νευρικές ίνες που περιείχαν και ήταν αδύνατος για κάποιον να μελετήσει τις νευρικές δομές τους. Στη συνέχεια ο τρόπος συντήρησης άλλαξε, τα νευρικά δίκτυα που διαθέτουν τα οστά έγιναν ορατά, αλλά η μελέτη της φυσιολογίας και παθοφυσιολογίας τους ήταν πολύ πιο δύσκολη από αυτή άλλων οργάνων και κυρίως του δέρματος. Παρ’ όλες αυτές της αντιξοότητες τα τελευταία χρόνια έγινε μια τεράστια προσπάθεια για να κατανοήσουμε «το πως και το γιατί πονάνε τα οστά μας». Δυστυχώς όμως υπάρχουν ακόμη πολλά κενά.
Οι αλγοϋποδοχείς των οστών βρίσκονται στο περιόστεο και στον μυελό των οστών. Πρόκειται κυρίως για αλγοϋποδοχείς οι οποίοι νευρώνονται από εμμύελες ίνες Αδ και από αμμύελες ίνες τύπου C. Κάποιοι πιστεύουν ότι υπάρχουν και μηχανοϋποδοχείς όπως και υποδοχείς της πίεσης αλλά μόνο στο περιόστεο. Οι υποδοχείς αυτοί ερεθίζονται με τον ίδιο τρόπο που διεγείρονται και οι υποδοχείς του δέρματος, δηλαδή με τις φλεγμονώδεις ουσίες, όπως π.χ. προσταγλανδίνες, ισταμίνη, σεροτονίνη, βραδυκινίνη κ.ά. μετά απο λοιμώξεις ή κατάγματα, με το όξινο περιβάλλον, από τοξικές ουσίες, με την θερμότητα αλλά και με άλλα άγνωστα ακόμη ερεθίσματα. Οσον αφορά τους υποδοχείς οι οποίοι βρίσκονται στον μυελό των οστών, πειράματα σε ζώα έδειξαν ότι διεγείρονται και προκαλούν πόνο όταν η ενδομυελική πίεση αυξηθεί πάνω από κάποιο βαθμό όπως αλλά και όταν παράγονται φλεγμονώδεις ουσίες τοπικά.
Τα ηλεκτρικές διεγέρσεις οι οποίες δημιουργούνται τόσο στο περιόστεο όσο και στον μυελό των οστών φτάνουν στο οπίσθιο κέρας του νωτιαίου μυελού και από εκεί στον εγκέφαλο, όπως και σε κάθε άλλο αλγεινό ερέθισμα. Φαίνεται όμως ότι εκτός από το νωτιοθαλαμικό δεμάτιο χρησιμοποιούν και το νωτιοπαραβραγχιακό δεμάτιο, ιδιαίτερα όταν το ερέθισμα προέρχεται από κάταγμα ή καρκινική οστική μετάσταση. Αγνωστο για πιο λόγο (Nencini S.and Ivanusic J., http://dx.doi.org/10.3389/fphys.2016.00157).
Οι κλινικές διαφορές μεταξύ του οστικού και του μυϊκού πόνου είναι δύσκολο να διακριθούν. Λέγεται ότι ο οστικός πόνος είναι περισσότερο οξύς, βαθύς και πολύ περισσότερο εξουθενωτικός από τον μυϊκό. Ακόμη ο οστικός πόνος διαρκεί μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και είναι περισσότερος εστιασμένος από τον μυϊκό.
Απο θεραπευτικής πλευράς ο οστικός πόνος αντιμετωπίζεται όπως και κάθε άλλος πόνος ανάλογα με την πιθανή χρονική διάρκεια του δηλαδή οξύς πόνος, υποξύς ή χρόνιος. Ανάλογα με το πότε εκδηλώνεται πιο έντονα κατά την διάρκεια του 24ώρου, ώστε να προσαρμοστούν σε αυτόν αφενός το είδος των φαρμάκων (φαρμακοδυναμική), όσο και η φαρμακοκινητική τους. Ολα τα αναλγητικά φάρμακα έχουν δοκιμασθεί για τον οστικό πόνο. Τα Μη Στεροειδή Αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ) χρησιμοποιούνται κατά κόρον για τον οξύ πόνο (κάταγμα) και για τον υποξύ όταν δεν πρόκειται να διαρκέσει πάνω από 20 ημέρες. Για τον χρόνιο Οστικό πόνο προτείνονται πολλά άλλα φάρμακα και το είδους τους εξαρτάται από την ιατρική ειδικότητα η οποία καλείται να τον αντιμετωπίσει. Οι Αλγολόγοι επειδή γνωρίζουν καλύτερα τα οπιοειδή και οποιούχα φάρμακα, χρησιμοποιούν συχνότερα αυτή την κατηγορία φαρμάκων. Οι Ορθοπεδικοί και οι Ρευματολόγοι χρησιμοποιούν περισσότερο τα ΜΣΑΦ το οποία τα συνδυάζουν με άλλες ομάδες φαρμάκων όπως τα αντιεπιληπτικά ή τα αντικαταθλιπτικά. Φυσικά σε όλες τις περιπτώσεις η σωστή φυσικοθεραπεία είναι απαραίτητη. Οι συμπληρωματικές θεραπείες όπως π.χ. η βελονοθεραπεία χρησιμοποιούνται τα τελευταία χρόνια σε μεγάλη έκταση στην Δυτική Κλασική Ιατρική. Για την θεραπεία του χρόνιου πόνου και η Εναλλακτική Ιατρική έχει προσφέρει θετικά αποτελέσματα, είτε σαν placebo για όσους δεν την πιστεύουν, είτε σαν βασική θεραπευτική μέθοδος για όσους την εξασκούν. Γι αυτές τις περιπτώσεις η πλέον κατάλληλη παροιμία είναι: «Δεν ενδιαφέρει εάν είναι άσπρη γάτα ή μαύρη γάτα φτάνει να πιάνει ποντίκια». Φυσικά το φάρμακο δεν πρέπει να έχει παρενέργειες οι οποίες να οφείλονται είτε στις ιδιότητες του, είτε στην λανθασμένη νοοτροπία του θεράποντα ο οποίος το χρησιμοποιεί.
Ολα τα παραπάνω ευρήματα έχουν προέλθει από σχετικά λίγες μελέτες και πολλές από αυτές, τουλάχιστον οι αρχικές, έχουν χρησιμοποιήσει μη σύγχρονες πειραματικές τεχνικές. Πολλοί πιστεύουν ότι παρόλο που ο Οστικός πόνος συνοδεύει μία σειρά από πολύ κοινές παθήσεις όπως η Οστεοπόρωση, η Οστεοαρθρίτιδα αλλά και άλλες πολύ σοβαρές όπως οι οστικές καρκινικές μεταστάσεις κ.ά. οι γνώσεις μας πάνω στο θέμα αυτό εξακολουθούν να είναι περιορισμένες. Ο μόνος τρόπος για να λυθεί αυτό το πρόβλημα δεν είναι μόνο η έντονη μελέτη του από κάποιους ειδικούς σε αυτό επιστήμονες, αλλά θα πρέπει οι συγκεκριμένοι, οποιασδήποτε ειδικότητα και εάν εξασκούν, να μάθουν να συνεργάζονται.