Boswellia και Ασπιρίνη. Συμπληρωματικές δράσεις, διαφορετικοί κόσμοι.
Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, Ρευματολόγος, (www.myoskeletiko.com).
Για μας τους Ελληνες η Ασπιρίνη είναι ένα ξεχωριστό φάρμακο μια και την χορηγούσε, αιώνες πριν, ο Ιπποκράτης, σαν αντιφλεγμονώδες-αναλγητικό φάρμακο, χρησιμοποιώντας τον ζωμό των φύλλων και του φλοιού της ιτιάς. Την ίδια περίπου εποχή, στην Ινδία, οι τοπικοί γιατροί, εφαρμόζοντας την Aγιουβέρδα, χρησιμοποιούσαν το ρετσίνι του δένδρου Boswellia Serrata, για τον ιδιο ακριβώς λόγο. Οπως είναι γνωστό, στην κλασική φλεγμονώδη διαδικασία, παράγονται δύο ισχυρές φλεγμονώδεις ουσίες, οι προσταγλανδίνες και οι λευκοτριένες, που είναι υπεύθυνες για τον πόνο, την ερυθρότητα, το οίδημα και την δυσκαμψία της άρθρωσης. Η κλασική ιατρική εξελίσσοντας φαρμακολογικά την Ασπιρίνη κατόρθωσε να δημιουργήσει φάρμακα που αναστέλλουν κυρίως τις προσταγλανδίνες. Αντίθετα η Αγιουβέρδα των Ινδών χρησιμοποιώντας την Boswellia πέτυχε να έχει το ίδιο αντιφλεγμονώδες αποτέλεσμα, καταστέλλοντας μόνο την παραγωγή των λευκοτριενών. Δυο φάρμακα δηλαδή που συμπληρώνουν με την αντιφλεγμονώδη δράση τους, το ένα το άλλο, προερχόμενα από τα δύο άκρα του τότε γνωστού κόσμου.
Η Boswellia Serrata αναφέρεται στην βιβλιογραφία με διάφορα ονόματα, όπως Indian Frankincense, Boswellia, Boswellin, Olibanum, Salai Guggul και πιθανώς και άλλα. Πρόκειται για παραδοσιακό φάρμακο που χρησιμοποιείται στις Ινδίες από αρχαιοτάτων χρόνων για την θεραπεία πολλών φλεγμονωδών παθήσεων.
Εχει αποδειχθεί ότι έχει ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση και γι’ αυτό έχει χορηγηθεί σαν συμπτωματική θεραπεία της Οστεοαρθρίτιδας, της Ρευματοειδούς αρθρίτιδας και άλλων φλεγμονωδών αρθριτίδων. Ακόμη φαίνεται ότι επιδρά θετικά και βελτιώνει τα συμπτώματα της ελκώδους κολίτιδας και της νόσου του Crohn.
Η ουσία εξάγεται από το ρετσίνι του δένδρου Boswellia, της οικογένειας Burseraceae (Genus Boswellia), που φύεται σε ξηρές και δασώδεις περιοχές των Ινδιών, της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Το ρετσίνι του δένδρου, αφού πρώτα αποδεσμευτεί μερικά από το έλαιο που περιέχει, σε ειδικά καλάθια από μπαμπού, μετά ταξινομείται ανάλογα με την οσμή του, το χρώμα του, το σχήμα του και το μέγεθός του. Το τελικό προϊόν περιέχει 30 έως 60% ρετσίνι, 5-10% διάφορα έλαια και το υπόλοιπο πολυσακχαρίδες. Το ρετσίνι της Boswellia Serrata, περιέχει διάφορα τερπένια. Τα κυριότερα είναι τέσσερα πεντα-τερπένια: α) το β-boswellic acid, β) το acetyl-β-boswellic acid, γ) το 11-keto-β-boswellic acid και δ) το acetyl-11-keto-β-boswellic. Τα Μποσβελλικά οξέα (Boswellic acids), όπως ονομάζονται, αναστέλλουν την δράση της 5-λιποξυγενάσης, ενός ενζύμου που είναι υπεύθυνο για την δημιουργία των λευκοτριενών. Το πιο ισχυρό από αυτά είναι το 3-O-acetyl-11-keto-beta-boswellinic acid (AKBA). Η αντιφλεγμονώδης αποτελεσματικότητα ενός φαρμάκου που περιέχει Boswellia Serrata, εξαρτάται από το ποσοστό ΑΚΒΑ που περιέχει. Οι λευκοτριένες όπως είναι γνωστό δημιουργούνται κατά την εξέλιξη της οξείδωσης του αραχιδονικού οξέος (καταρράκτης αραχιδονικού οξέος) και θεωρούνται όπως και οι προσταγλανδίνες, από τις ισχυρότερες φλεγμονώδεις ουσίες (Siddiqui Μ. 2011).
Μελέτες με την Boswellia Serrata έχουν γίνει αρκετές σε άνθρώπους και πολύ περισσότερες στο εργαστήριο σε μια προσπάθεια να διερευνηθούν οι αντιφλεγμονώδεις αλλά και οι ανοσοκατασταλτικές και αντικαρκινικές ιδιότητες του φαρμάκου.
Οσον αφορά τις μελέτες σε άνθρώπους θα αναφερθούμε σε τρείς από αυτές, διότι αφ’ ενός είναι τυχαιοποιημένες διπλές τυφλές, άρα και πιο αξιόπιστες, και αφ’ ετέρου διότι μελετούν την επίδραση του φαρμάκου στην Οστεοαρθρίτιδα του γόνατος, την πιο συχνή μορφή της Οστεοαρθρίτιδας..
Η πρώτη αφορά 57 παχύσαρκα άτομα και των δύο φύλων, ηλικίας από 45-64 ετών, που έπασχαν από Οστεοαρθρίτιδα των γονάτων. Η μελέτη ήταν τυχαιοποιημένη διπλή τυφλή και είχε διάρκειά μέχρι 3 μήνες. Η δόση ήταν 100 mg Boswellia Serrata την ημέρα. Τα αποτελέσματα ήταν θετικά για το φάρμακο σε στατιστικά σημαντικό επίπεδα τόσο στον πόνο όσο και στην κινητικότητα των αρθρώσεων ακόμη και από την πρώτη εβδομάδα. Η βάδιση βελτιώθηκε σε σημαντικό επίπεδο συγκριτικά με τα άτομα που ελάμβαναν εικονικό φάρμακο. Οι ερευνητές μελέτησαν ακόμη και τα επίπεδα των μεταλλοπρωτεϊνασών MMM-3 και των μορίων προσκόλλησης ICAM-1 στο αρθρικό υγρό των αρθρώσεων και παρατήρησαν ότι αυτά μειώθηκαν στη διάρκεια της θεραπείας, γεγονός που αποδεικνύει τον έλεγχο της φλεγμονώδους διαδικασίας αλλά και της προστασίας του αρθρικού χόνδρου από το φάρμακο (Sengupta K ., et al. 2010).
Η δεύτερη μελέτη αφορούσε 60 παχύσαρκους ασθενείς, ηλικίας από 46 έως 65 ετών και των δύο φύλων, που έπασχαν από Οστεοαρθρίτιδα του γόνατος. Οι μισοί από αυτούς έλαβαν 100 mg Boswellia την ημέρα (20% AKBA) και οι υπόλοιποι εικονικό φάρμακο για 30 ημέρες. Η κινητικότητα τους, η λειτουργικότητα και ο πόνος των αρθρώσεων των γονάτων τους ελέχθηκαν με την οπτική κλίμακα πόνου και τους δείκτες Lequesne και WOMAC. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το φάρμακο είχε πολύ καλύτερη αποτελεσματικότητα από το placebo σε όλους τους μετρήσιμους δείκτες και στον πόνο από τις πρώτες κιόλας ημέρες της θεραπείας (Vishal A., et al. 2011).
H τρίτη μελέτη ήταν και αυτή διπλή τυφλή και τυχαιοποιημένη και αφορούσε 75 άτομα υπέρβαρα που έπασχαν από Οστεοαρθρίτιδα γονάτων, ηλικίας από 45 έως 65 ετών και των δύο φύλων. Οι ασθενείς ελαβαν για 3 μήνες είτε Boswellia (ΑΚΒΑ 30%) 100 mg/ημέρα (25 ασθενείς), είτε Boswellia 250 mg/ημέρα (25 ασθενείς), είτε εικονικό φάρμακο (25 ασθενείς) και η κινητικότητα τους, η λειτουργικότητα και ο πόνος των αρθρώσεων των γονάτων τους αξιολογήθηκαν με την οπτική κλίμακα πόνου και τους δείκτες Lequesne και WOMAC. Στο τέλος των 3 μηνών οι ασθενείς που έλαβαν και τις δύο δόσεις της Boswellia, είχαν στατιστικά σημαντική βελτίωση σε όλους τους δείκτες αξιολόγησης συγκριτικά με το placebo. Στην μελέτη μετρήθηκαν ακόμη οι μεταλλοπρωτεϊνάσες (ΜΜΡ-3) στον αρθρικό υγρό των ασθενών και βρέθηκαν σημαντικά μειωμένες στο τέλος της θεραπείας. Ανεπιθύμητες ενέργειες δεν αναφέρθηκαν (Sengupta K ., et al. 2008).
Στη διεθνή βιβλιογραφία έχουν δημοσιευθεί περισσότερες από 150 μελέτες που αφορούσαν τον τρόπο δράσης της Boswellia in vitro στις φλεγμονώδεις και άλλες παθήσεις. Η κύρια δράση της Boswellia στη φλεγμονή και ιδιαίτερα του ΑΚΒΑ που περιέχει, οφείλεται στην αναστολή του ενζύμου της 5-λιποξυγενάσης. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την καταστολή της παραγωγής των φλεγμονωδών λευκοτριενών κατά την διάρκεια της διαδικασίας της φλεγμονής (καταρράκτης του αραχιδονικού οξέος) (Sailer E.R., et al. 1996, Safayhi H., et al. 1992). Παράλληλα αποδείχθηκε ότι δεν επηρεάζει την λειτουργικότητα της COX-1 και CΟΧ-2 ούτε την παραγωγή των άλλων προσταγλανδινών (Ammon H.P., et al. 1993).
Συνεπώς η Boswellia ενώ καταστέλλει τη φλεγμονή δεν παρουσιάζει τις γνωστές ανεπιθύμητες ενέργειες των αντιφλεγμονώδών μη στεροειδών φαρμάκων (δικλοφενάκη, ιμπουπροφένη, σελεκοξίμπη, ετορικοξίμπη, ναπροξένη κ.ά) από τα νεφρά και το γαστρεντερικό σύστημα που οφείλονται κυρίως σε αναστολή της παραγωγής των προσταγλανδινών.
Ακόμη μελέτες έδειξαν ότι η Boswellia αναστέλλει την ενεργοποίηση του NF-kB από τον TNF-α καταργώντας μερικά την φλεγμονώδη αντίδραση που προκαλεί ο τελευταίος. Πολλές ακόμη αντιφλεγμονώδεις δράσεις της Boswellia, έχουν ανευρεθεί in vitro, όπως π.χ. η αναστολή της παραγωγής μεταλλοπρωτεϊνασών, μορίων προσκόλλησης ICAM-1 και πολλές άλλες αναζητώνται ακόμη (Poeckel D., Werz O. 2006).
Το 2008 μια ανασκόπηση των δράσεων της Boswellia από Βρεττανούς ερευνητές κατέληξε ότι το φάρμακο είναι αποτελεσματικό και ασφαλές τόσο για την Οστεοαρθρίτιδα όσο και για την Ρευματοειδή αρθρίτιδα (Ernst E. 2008 ).
Η δοσολογία της Boswellia Serrata, εξαρτάται από το περιεχόμενό της σε AKBA. Μια τυπική δόση του φαρμάκου είναι μεταξύ 300 έως 400 mg, όταν η ουσία που χρησιμοποιούμε περιέχει περίπου 30 έως 40% ΑΚΒΑ. Η ημερήσια χορήγηση μπορεί να φτάσει μέχρι και τα 1200 mg την ημέρα, ανάλογα το περιστατικό. Η διάρκεια χορήγηση της, σύμφωνα με τις μελέτες, μπορεί να διαρκέσει μέχρι και 3 μήνες χωρίς προβλήματα. Καλόν είναι όταν χρησιμοποιείται όμως σε αυτό το ύψος δόσεων, να γίνεται κάποια τιτλοποίηση στην αρχή της θεραπείας. Δηλαδή να αρχίζουμε με μικρότερες δόσεις και βαθμιαία να αυξάνουμε για 2-3 μήνες μέχρι να βρούμε την ιδανική δόση για την περίπτωσή μας. Η Boswellia Serrata χορηγείται σε κάψουλες, δισκία και αλοιφές. Οταν το φάρμακο προέρχεται από επίσημη φαρμακευτική εταιρεία και δεν φτιάχνεται με πρακτικό τρόπο, επειδή συνήθως περιέχει υψηλό ποσοστό ΑΚΒΑ, μπορεί να έχουμε το ίδιο θεραπευτικό αποτέλεσμα με μικρότερες δόσεις συνήθως των 100 έως 300 mg την ημέρα. Η δόση αυτή λαμβάνεται μαζί με το πρωΐνό.
Ιδιαίτερες προφυλάξεις για την λήψη του φαρμάκου δεν υπάρχουν. Καλόν είναι πάντως να μην δίδεται σε εγκύους, σε γυναίκες που θηλάζουν και σε παιδιά. Ανεπιθύμητες ενέργειες συνήθως δεν δημιουργούνται, παρόλα αυτά εάν εκδηλωθούν αφορούν κυρίως το γαστρεντερικό σύστημα (ναυτία κ.λ.π) και ίσως και κάποιο αλλεργικό δερματικό εξάνθημα σε ευαίσθητα στην ουσία άτομα (https://examine.com/supplements/boswellia-serrata).
Πηγές
Ammon H.P., et al Mechanism of antiinflammatory actions of curcumine and boswellic acids . J Ethnopharmacol. 1993 Mar;38(2-3):113-9.
Ernst E. Frankincense: systematic review. BMJ. 2008 Dec 17;337:a2813.
https://examine.com/supplements/boswellia-serrata.
Poeckel D, Werz O. Boswellic acids: biological actions and molecular targets . Curr Med Chem. Curr Med Chem. 2006;13(28):3359-69.
Safayhi H., et al Boswellic acids: novel, specific, nonredox inhibitors of 5-lipoxygenase . J Pharmacol Exp Ther. 1992 Jun;261(3):1143-6.
Sailer E.R., et al. Acetyl-11-keto-beta-boswellic acid (AKBA): structure requirements for binding and 5-lipoxygenase inhibitory activity. Br J Pharmacol. 1996 Feb;117(4):615-8.
Sengupta K ., et al. A double blind, randomized, placebo controlled study of the efficacy and safety of 5-Loxin for treatment of osteoarthritis of the knee. Arthritis Res Ther. 2008;10(4):R85.
Sengupta K ., et al. Comparative efficacy and tolerability of 5-Loxin and Aflapin. Against osteoarthritis of the knee: a double blind, randomized, placebo controlled clinical study. Int J Med Sci. 2010 Nov 1;7(6):366-77.
Siddiqui Μ. Boswellia Serrata, A Potential Antiinflammatory Agent: An Overview. Indian J Pharm Sci. 2011 May-Jun; 73(3): 255–261
Vishal A., et al. A double blind, randomized, placebo controlled clinical study evaluates the early efficacy of aflapin in subjects with osteoarthritis of knee. Int J Med Sci. 2011;8(7):615-22.