Βοηθούν οι πολυβιταμίνες στην βελτίωση της υγείας και της μνήμης των ηλικιωμένων;;;

                                                  Τυχαιοποιημένες μελέτες!                                                              

Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, Ρευματολόγος, (www.myoskeletiko.com).

Πρόκειται για την κλασική ερώτηση που κάνει κάποιος σε έναν γιατρό, είτε στο ιατρείο του είτε «παρεμπιπτόντως» σε κάποια κοινωνική εκδήλωση. Φυσικά ποτέ δεν αφορά τον ερωτώντα, αλλά κάποιον φίλο του ή κάποιον ηλικιωμένο του οικογενειακού ή φιλικού περιβάλλοντος του.

Η απάντηση είναι ιδιαίτερα δύσκολη, διότι ο γιατρός θα πρέπει να ισορροπήσει τις ιατρικές γνώσεις του για το θέμα, με την επίδραση της υπερδιαφήμισης που ο καθένας μας υφίσταται καθημερινά από οποιοδήποτε γραπτό ή προφορικό μέσο μαζικής επικοινωνίας για την χρησιμότητα της λήψης της μίας ή της άλλης βιταμίνης.

Εάν απαντήσεις στον συνδαιτημόνα σου «Ναι», ξεκινάς μια ατέρμονα συζήτηση διότι ο συνομιλητής σου θα απαιτήσει άμεσα λεπτομέρειες δηλαδή ποιες βιταμίνες, ποιες δόσεις κ.λπ. Στο ιατρείο σου βέβαια δεν έχεις πρόβλημα διότι θα πληρωθείς για τις απαντήσεις σου αλλά σε μια κοινωνική εκδήλωση η αντίδραση σου εξαρτάται από το κατά πόσο σε ενδιαφέρει να συμμετάσχεις σε αυτήν και εάν το ακροατήριο σου είναι πολυπληθές, οπότε θα υπάρχει πιθανότητα να σου προκύψει και κάποιος πελάτης.

Επειδή στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υφίσταται  καμία από τις παραπάνω θετικές προϋποθέσεις, απαντάς με απλώς με ένα ξερό «ΟΧΙ» και ησυχάζεις απολαμβάνοντας την εκδήλωση.

Παρόλα αυτά που είναι εύκολα κατανοητά από τους αναγνώστες, υπάρχει και μία άλλη περίπτωση: «στην συγκεκριμένη ερώτηση να μην υπάρχει τεκμηριωμένη απάντηση». Γιαυτό και μελέτες σαν αυτές που θα σας αναφέρω στην συνέχεια είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για να αποκτήσει ο καθένας μας κάποια άποψη για το θέμα.

Μέχρι πρόσφατα η γενική εντύπωση που επικρατούσε στην ιατρική κοινότητα ήταν ότι τα πολυβιταμινούχα σκευάσματα, αλλά και πολλά από τα μεταλλικά ιόντα  που περιέχονται μερικές φορές σε αυτά όπως σίδηρος, μαγνήσιο, ψευδάργυρος και χαλκός, όταν λαμβάνονται συστηματικά και χρόνια σε χαμηλές  δόσεις   μπορεί να μην κάνουν περισσότερο καλό αλλά δεν κάνουν και κακό. Έτσι οι περισσότεροι γιατροί δεν τα απαγόρευαν ή καλύτερα δεν ασχολούντο με αυτά και τα περιφρονούσαν.

Μια παλαιά μελέτη που είχε δημοσιευθεί στο πολύ σοβαρό ιατρικό περιοδικό Archives of  Internal Medicine, με περισσότερες από 400 citations, έδειξε τελείως διαφορετικά αποτελέσματα. Η ερευνητική ομάδα του Jaakko Mursu, PhD, από το  Department of Health Sciences, στο Institute of Public Health and Clinical Nutrition στο Πανεπιστήμιο του Kuopio της Φινλανδίας, μελέτησε ένα σύνολο από 38.772 ηλικιωμένες γυναίκες, από τα αρχεία της  Iowa Women's Health Study, ηλικίας 55 έως 69 ετών (ΜΗ 61,6 ετών). Η μελέτη άρχισε το 1986 και οι ασθενείς ανέφεραν την ποσότητα των βιταμινών που ελάμβαναν ανά διαφορετικές χρονικές περιόδους (1986, 1997, 2004).

Από την αρχή της μελέτης μέχρι 31/12/2008, καταγράφτηκαν 15594 θάνατοι που αντιπροσώπευαν το 40% των συμμετεχόντων. Το τελικό συνολικό αποτέλεσμα έδειξε ότι η χρήση πολυβιταμινούχων σκευασμάτων αύξησε κατά 2,4% τον απόλυτο κίνδυνο θανάτου (όρια αξιοπιστίας 1,02 έως 1,10).

Ακόμη η κατανάλωση πολυβιταμινούχων σκευασμάτων φαίνεται ότι αυξάνονταν συνεχώς από χρόνο σε χρόνο κατά τη διάρκεια της μελέτης, και τα άτομα που τα ελάμβαναν ήταν υψηλότερης κοινωνικής θέσης, καλύτερης οικονομικής και φυσικής κατάστασης.

Σύμφωνα με τους ερευνητές η χορήγηση Β6, φολικού οξέος, σιδήρου, μαγνησίου και ψευδαργύρου φαίνεται να συνδέονται με αύξηση του κινδύνου θανάτου από 3% έως 6%, ενώ ο χαλκός με αύξηση γύρω στο 18% σε σύγκριση με αυτούς που δεν τα λαμβάνουν. Αντίθετα η χορήγηση ασβεστίου μειώνει τον απόλυτο κίνδυνο θανάτου κατά 3,8%.

Τα αποτελέσματα αυτά ήταν ίδια και όταν μελετήθηκαν μικρότερης διάρκειας χρονικές περίοδοι.

Σύμφωνα με τους ερευνητές το τελικό συμπέρασμα αυτής της μελέτης είναι ότι οποιοδήποτε από τα παραπάνω στοιχεία, αλλά ακόμη και διάφορα αντιοξειδωτικά, όπως η βιταμίνη Ε, Α και άλλες μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές βλάβες και σε μακροχρόνια λήψη μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο θανάτου. Άρα κανένα από αυτά δεν είναι αθώο και εάν δεν είναι απαραίτητα θα πρέπει να αποφεύγονται (doi: 10.1001/archinternmed.2011.445).

Πολύ πρόσφατα μία μελέτη που έκανε η Καθηγήτρια JoAnn E. Manson, MD, DrPH, η οποία είναι γνωστή στον ιατρικό κόσμο διεθνώς και ήταν, πριν μερικά χρόνια, υπεύθυνη της μελέτης VIΤAL, που αφορούσε την βιταμίνη D η οποία δοκιμάσθηκε τότε σε  25,871 άνδρες-γυναίκες πάνω από 50-55 ετών με ένα περίεργο αλλά τυχαιοποιημένο πρωτόκολλο και στοίχισε σύμφωνα με πληροφορίες 20 εκατομμύρια δολάρια, κατέληξε σε κάποια όχι και τόσο ξεκάθαρα αποτελέσματα. Στο άρθρο που δημοσιεύθηκε αρχικά (doi: 10.1016/j.jsbmb.2019.105522), η Κα JoAnn E. Manson δεν ήταν και ιδιαίτερα ενθουσιώδης για την χρησιμότητα της βιταμίνης D και απαιτούσε και άλλες μελέτες για να αποφανθεί τελικά εάν κάνει καλό στα άτομα που την λαμβάνουν. Στην συνέχεια όμως σε ανακοινώσεις της σε συνέδρια και σε ένα άρθρο της στο Medscape, μετά από μία μικρή παρουσίαση της μελέτης, καταλήγει σε δύο βασικά και σταθερά ευρήματα. Σύμφωνα με αυτήν η βιταμίνη D προκαλεί: 1) Μείωση κατά  22% των αυτοάνοσων νόσων (ρευματοειδής αρθρίτιδα, ψωρίαση και πιθανώς και άλλων) και 2) Μείωση κατά 17% του θανάτου από σοβαρές μορφές καρκίνου (μεταστατικών και άλλων). Όλα αυτά τα επιτυγχάνει κάποιος με την λήψη περίπου 600-800 IU έως 2000 IU βιταμίνης D την ημέρα (ανάλογα την περίπτωση), μια δόση η οποία δεν προκαλεί καμία σοβαρή ανεπιθύμητη αντίδραση (JoAnn E. Manson. Vitamin D: Recent Findings and Implications for Clinical Practice - Medscape - Oct 12, 2022). 

Η ίδια ερευνήτρια μαζί με την ομάδα της μετά από δύο πολύ πρόσφατες (2022) τυχαιοποιημένες διπλές τυφλές μελέτες  (COSMOS 1 και 2), που έλαβε μέρος (https://doi.org/10.1093/ajcn/nqac055) και αφορούσαν την χρησιμότητα της συνεχούς λήψης κακάου και πολυβιταμινών σε 21,442 άτομα (12,666 γυναίκες πάνω από 65 ετών και 8.776 άνδρες ηλικίας πάνω από 60 ετών για περισσότερο από 3,6 έτη)  σε επαρκείς, για τον καθένα δόσεις, καταλήγει: Είναι εντυπωσιακό το εύρημα ότι η συνεχής λήψη πολυβιταμινών βελτιώνει την μνήμη και μειώνει την συνεχή πτώση της γνωστικής ικανότητας των ηλικιωμένων όπως και προλαμβάνει τα καρδιολογικά προβλήματα μειώνει την πιθανότητα καρκίνου στους ηλικιωμένους ασθενείς και θα πρέπει οι υπεύθυνοι της σύνταξης των κατευθυντηρίων οδηγιών να μελετήσουν με προσοχή το θέμα και πιθανόν να το εντάξουν στις οδηγίες για προληπτική λήψη  των πολυβιταμινών από τους πάνω από 60 ετών μια και οι πολυβιταμίνες και το κακάο δεν έχουν καμία σοβαρή παρενέργεια (Daily Multivitamins Boost Memory in Older Adults: A Randomized Trial - Medscape - Jun 12, 2023).

Θεώρησα απαραίτητο να κάνω όλη αυτή την εισαγωγή πριν καταλήξω στα αποτελέσματα των σημερινών άρθρων διότι όπως είπα και στην αρχή το θέμα έχει συζητηθεί πολύ τα τελευταία χρόνια με αντιφατικά αποτελέσματα. Δεν γνωρίζω εάν σας έπεισα ή όχι για την λήψη πολυβιταμινών αλλά εγώ ήδη άρχισα να μετράω κάποιες βιταμίνες στο αίμα μου και εάν υπολείπονται να τις λαμβάνω συστηματικά ακολουθώντας την παροιμία «φίλαγε τα ρούχα σου για να έχεις τα μισά».