Οσφυαλγία. Υπάρχει τίποτα νεότερο;

Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, ρευματολόγος
Διευθυντής κέντρου μυοσκελετικών παθήσεων,
Γυναικολογικό Νοσοκομείο ΛΗΤΩ, Αθήνα
myoskeletiko@gmail.com

Η οσφυαλγία είναι με μεγάλη διαφορά το συχνότερο μυοσκελετικό σύμπτωμα σε όλο τον κόσμο, σε όλες τις φυλές και στα δύο φύλα.
Ανάλογα με την διάρκεια του πόνου κάποιος μπορεί να την διαχωρίσει σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: 1) Την οξεία οσφυαλγία  που διαρκεί λιγότερο από 6 εβδομάδες. 2) Την υποξεία οσφυαλγία, που διαρκεί από 6-12 εβδομάδες και 3) Την χρόνια οσφυαλγία, που διαρκεί πέραν των 12 εβδομάδων (1).
Από αυτές εκείνη η οποία δημιουργεί τα περισσότερα ιατρικά αλλά και κοινωνικοοινομικά προβλήματα είναι η χρόνια οσφυαλγία της οποίας το κόστος για την αντιμετώπισή της έχει εκτιναχθεί σε απίθανα ύψη με την εφαρμογή νέων πολύπλοκων χειρουργικών επεμβάσεων, αγνώστου αποτελεσματικότητας.
Αντίθετα τα επεισόδια της οξείας οσφυαλγίας αντιμετωπίζονται σχετικά εύκολα με διάφορα φάρμακα και άλλους ιατρικούς ή παραιατρικούς  χειρισμούς και τις περισσότερες φορές ελέγχονται μετά από 2-3 εβδομάδες.
Η υποξεία μορφή της οσφυαλγίας, μπορεί να διαρκεί περισσότερο αλλά και σε αυτή οι ασθενείς τελικά βελτιώνονται σημαντικά και από αυτούς που δεν βελτιώνονται, σύμφωνα με τις στατιστικές, σε ποσοστό μεγάλυτερο του 30% θα παρουσιάσουν σημαντική βελτίωση στους επόμενους 12 μήνες.
Στην χρόνια οσφυαλγία καταλήγουν ανάλογα με την ορολογία που χρησιμοποιείται στις διάφορες μελέτες είτε το 8-10% των ασθενών με οξεία ή υποξεία οσφυαλγία είτε το 30% περίπου (2).
Η ακριβής αιτιολογική διάγνωση είναι κάτι το πολύ σπάνιο ακόμη και με τα καλύτερα διαγνωστικά εργαλεία. Μόνο στο 15% των περιπτώσεων ανευρίσκεται δισκοκήλη, νωτιαία στένωση, οστεοπορωτικό κάταγμα, φλεγμονώδης νόσος, καρκίνος ή φλεγμονή στο υπόλοιπο 85% η αιτιολογία είναι άγνωστη και η οσφυαλγία χαρακτηρίζεται σαν μη ειδική (3). Στην μη ειδική χρόνια οσφυαλγία σημαντικότατο ρόλο παίζουν αφενός ο ψυχολογικός παράγοντας αφετέρου ο γενετικός παράγοντας. Οπως απέδειξαν μελέτες σε διδύμους πάνω από το 40% των περιπτώσεων μη ειδικής χρόνιας οσφυαλγίας καθορίζεται κληρονομικά (4).
Οπως κάθε καλή θεραπεία αρχίζει με μια καλή προληπτική θεραπευτική αντιμετώπιση έτσι και στην περίπτωση της χρόνιας μη ειδικής οσφυαλγίας απαιτείται σε άτομα που από μικρή ηλικία παρουσιάζουν χρόνια ασαφή οσφυαλγία να εφαρμοσθεί ένα πρόγραμμα γυμναστικών ασκήσεων. Μελέτες δείχνουν ότι μόνον οι γυμναστικές ασκήσεις αποδίδουν, όλοι οι άλλοι τρόποι όπως έλεγχος της ψυχικής έντασης, εργονομικές ασκήσεις,  ζώνες οσφύος κλπ, ελάχιστα έως καθόλου είναι αποτελεσματικοί (5). Η ίδια προληπτική αντιμετώπιση εφαρμόζεται και μετά από κάθε έξαρση σαν δευτερογενής πρόληψη.
Οσον αφορά την θεραπευτική αντιμετώπιση εφαρμόζονται 2 είδη θεραπείας η χειρουργική και η μη χειρουργική θεραπεία. Μία εντυπωσιακή μελέτη έδειξε ότι μέχρι προ 2ετίας είχαν ανακοινωθεί  περισσότερες από 200 διαφορετικές μη χειρουργικές θεραπείες για την αντιμετώπιση της οσφυαλγίας (6). Δυστυχώς οι περισσότερες από αυτές δεν είχαν καλύτερα απότελεσματα από το εικονικό φάρμακο. Ακόμη και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα που χρησιμοποιούνται πιο συχνά, δεν κατορθώνουν να ξεπεράσουν τις 30 μονάδες βελτίωσης στις 100. Χαρακτηριστικό είναι ότι ανά 6μηνο περίπου δημοσιεύονται διάφορες κατευθυντήριες οδηγίες από διάφορους οργανισμούς από διάφορα μέρη του κόσμου, οι οποίες ανατρέπονται από τις επόμενες.
Για όλα τα υπόλοιπα φάρμακα, δηλαδή τα απλά αναλγητικά, τα μυοχαλαρωτικά, τα ήπια οποιοειδή, τα αντικαταθλιπτικά, τα αντιεπιληπτικά και άλλα, οι μέχρι σήμερα μελέτες δεν έδειξαν ότι είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά ή είναι το ίδιο αποτελεσματικά όπως σε όλες τις άλλες μορφές χρόνιου πόνου, δηλαδή καλύπτουν το 50% των ασθενών μειώνοντας το 50% του πόνου τους, ακόμη και σε συνδυασμούς.
Το μόνο που πράγματι μπορεί να αλλάξει την φυσική ιστορία της χρόνιας οσφυαλγίας είναι οι γυμναστικές ασκήσεις που εφαρμόζονται σε προσωπική βάση. Κάθε ασθενής χρειάζεται τις δικές του ασκήσεις τις οποίες θα βρεί μετά από συζήτηση με τον φυσικοθεραπευτή του.
Ολες οι άλλες μέθοδοι μπορούν να αποδώσουν σε συγκεκριμένους ασθενείς για συγκεκριμένους λόγους αλλά πάντα για μικρά χρονικά διαστήματα.
Το σημαντικότερο στην θεραπεία της χρόνιας οσφυλαγίας είναι να κατορθώσουμε να θεραπεύσουμε τον ασθενή γρήγορα και αποτελεσματικά στο στάδιο της οξείας οσφυαλγίας. Eάν περάσει η νόσος του σε χρονιότητα τα πράγματα γίνονται εξαιρετικά δύσκολα.
Η χρόνια μη ειδική οσφυαλγία είναι η πιο συχνή περίπτωση χρόνιου πόνου και σαν τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται θεραπευτικά και στο παρόν και στο μέλλον.
Το νεότερο λοιπόν στην περίπτωση της θεραπείας της χρόνιας οσφυαλγίας είναι ότι κάποια στιγμή πρέπει να καταλάβει τόσο ο ασθενής όσο και ο γιατρός του, ότι για να αντιμετωπισθεί ο χρόνιος πόνος χρειάζεται απόλυτη και συνεχής συνεργασία. Ετσι θα γίνει δυνατόν, ίσως μετά πολλές αποτυχίες, να βρεθεί η καλύτερη «κομμένη στα μέτρα» τους ασθενούς (tailor made) θεραπεία, που αποτελεί και την μοναδική λύση.

Βιβλιογραφία

1. van Tulder M, Becker A, Bekkering T et al.: Chapter 3. European guidelines for the management of acute nonspecific low back pain in primary care. Eur. Spine J. 15(Suppl. 2), S169–S191 (2006).
2. Costa Lda C, Maher CG, McAuley JH et al.: Prognosis for patients with chronic low back pain: inception cohort study. BMJ 339, b3829 (2009).
3. Freburger JK, Holmes GM, Agans RP et al.: The rising prevalence of chronic low back pain. Arch. Intern. Med. 169(3), 251–258 (2009).
4. Henschke N, Maher CG, Refshauge KM et al.: Prognosis in patients with recent onset low back pain in Australian primary care: inception cohort study. BMJ 337, a171 (2008).
5. Jones GT, Watson KD, Silman AJ, Symmons DP, Macfarlane GJ: Predictors of low back pain in British schoolchildren: a population-based prospective cohort study. Pediatrics 111(4 Pt 1), 822–828 (2003).
6. Jones EA, McBeth J, Nicholl B et al.: What characterizes persons who do not report musculoskeletal pain? Results from a 4-year Population-based longitudinal study (the Epifund study). J. Rheumatol. 36(5), 1071–1077 (2009).