Χρόνια οσφυαλγία. Διαφορετική προσέγγιση από ασθενή και γιατρό!
Κων/νος Σαρόπουλος, Χειρουργός Ορθοπαιδικός (ksaropoulos@hotmail.com)
Η οσφυαλγία είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη και μπορεί να έχει σημαντικές δυσμενείς επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής και τη λειτουργικότητα και κοστίζει πολλά στον ασθενή και τα συστήματα υγείας. Το 84 % των ενηλίκων πάσχουν από οσφυαλγία κάποια στιγμή στη ζωή τους και το 90 % από αυτούς δεν αναζητούν ιατρική φροντίδα μετά από 3 μήνες, χωρίς αυτό να σημαίνει πάντα ότι τα συμπτώματα έχουν υποχωρήσει πλήρως.
Η αρχική κλινική εξέταση των ασθενών με οσφυαλγία, ανεξάρτητα από τη διάρκειά της (οξεία τις πρώτες 4 εβδομάδες, υποξεία 4-12 εβδομάδες, χρόνια > 12 εβδομάδες) περιλαμβάνει τη λήψη ιστορικού και τη φυσική εξέταση επικεντρωμένη κυρίως στον νευρολογικό έλεγχο και τον αποκλεισμό σοβαρής υποκείμενης παθολογίας (π.χ. κακοήθεια, λοίμωξη ή ιππουριδική συνδρομή). Με βάση αυτήν την αξιολόγηση, οι ασθενείς ταξινομούνται σε ευρείες διαγνωστικές κατηγορίες που περιλαμβάνουν τη μη ειδική οσφυαλγία, τη ριζίτιδα ή άλλες πιο συγκεκριμένες παθήσεις όπως τη σπονδυλική στένωση, την αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα και τα οστεοπορωτικά κατάγματα.
Η πλειονότητα των ασθενών που εξετάζονται στην πρωτοβάθμια περίθαλψη δεν έχουν σαφή παθολογία (κάταγμα ή φλεγμονή) και πάσχουν από μη ειδική ή μηχανική οσφυαλγία, δηλαδή πόνο που δεν μπορεί αξιόπιστα να αποδοθεί σε συγκεκριμένη αιτία (Middleton K., Fish D.E.; 2009 - Wong A.; 2017) και οι περισσότεροι από αυτούς βελτιώνονται και επιστρέφουν στην εργασία τους τον πρώτο μήνα (Klineberg E., et al; 2017). Οι ασθενείς που δεν βελτιώνονται στις 4 εβδομάδες από την εμφάνιση της οσφυαλγίας θα πρέπει να επανεκτιμηθούν και μπορεί να χρειαστούν περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις για τον πιθανό εντοπισμό συγκεκριμένης αιτίας για τα συμπτώματά τους. Παρά την επιμονή των συμπτωμάτων, οι ασθενείς με υποξεία οσφυαλγία επίσης εξακολουθούν να έχουν ευνοϊκή πρόγνωση. Για τους ασθενείς όμως των οποίων τα συμπτώματα παραμένουν πέραν των τριών μηνών, η αντιμετώπιση θα πρέπει να αλλάζει με την πάροδο του χρόνου και οι θεραπευτικοί στόχοι θα πρέπει να προσανατολίζονται κυρίως στη βελτίωση του πόνου και της διάθεσης, στη διατήρηση της λειτουργικότητας και την πρόληψη της ανικανότητας (Last A., Hulbert K.; 2009), αφού η χρόνια οσφυαλγία δεν είναι πλέον σύμπτωμα, αλλά μια ξεχωριστή νοσολογική οντότητα. Μέχρι σήμερα δεν έχουν προσδιοριστεί αποτελεσματικές μέθοδοι για τη μείωση του κινδύνου μετάπτωσης στη χρονιότητα, αν και τα κληρονομικά αίτια και οι βιοψυχοκοινωνικοί παράγοντες διαδραματίζουν τον σπουδαιότερο ρόλο (Williams F. M. K., et al; 2012 - Samartzis D., et al; 2015 - Williams J.S., et al; 2015).Πάντως αρκετές μελέτες έχουν αποδείξει ότι η χρόνια οσφυαλγία σε ποσοστό 36% περίπου είναι ενας καθαρός νευροπαθητικός πόνος και σαν τέτοιος πρέπει να αντιμετωπίζεται.
Παρότι είναι λογικό οι ασθενείς να επιθυμούν την πλήρη ανακούφιση και επάνοδο στο προηγούμενο επίπεδο δραστηριότητάς τους, είναι σχεδόν ανέφικτο σε σύντομο χρονικό διάστημα, όπως σε όλες τις περιπτώσεις χρόνιου πόνου, γι’ αυτό και απογοητεύονται συχνά από το μικρό ποσοστό βελτίωσης που θα έκανε μια θεραπεία να αξίζει τον κόπο να συνεχιστεί. Έτσι, παρότι διάφορες επεμβατικές και μη πρακτικές είναι διαθέσιμες, ωστόσο οι περισσότεροι ασθενείς δεν συμμορφώνονται με αυτές και προστρέχουν σε χρήση μη αποδεδειγμένων παρεμβάσεων όπως οι έλξεις και οι ζώνες και άλλες πιο ακραίες επιλογές, υπερκαταναλώνουν οπιοειδή και μυοχαλαρωτικά και δεν ασκούνται. Γι’ αυτό και έχει μεγάλη σημασία στην αντιμετώπιση της χρόνιας οσφυαλγίας η τακτική παρακολούθηση (Yelland M.J., Schluter P.J.; 2006), όσο και η πληροφόρηση αυτών των ασθενών σχετικά με τις αποτελεσματικές επιλογές αυτοδιαχείρισης και κυρίως να πειστούν ότι θα πρέπει να παραμένουν ενεργοί προσπερνώντας την κινησιοφοβία, αφού οι μύες που δεν λειτουργούν μπορεί να παρουσιάζουν υπερευαισθησία στον πόνο (Gourlay D.L., et al; 2005 - Kim W., et al; 2014).
Εν κατακλείδι, η σύγχρονη προσέγγιση της χρόνιας οσφυαλγίας οφείλει να είναι εξατομικευμένη και επίμονη, να στοχεύει στους μηχανισμούς που προκαλούν τον πόνο παρά στη βελτίωση των συμπτωμάτων και να περιλαμβάνει τήρηση της εργονομικής συμπεριφοράς κατά τις καθημερινές δραστηριότητες, διατήρηση καλής φυσικής κατάστασης, καλύτερα μέσω επιτηρούμενης άσκησης, έλεγχο του σωματικού βάρους, και κυρίως τη διαφύλαξη της επαγγελματικής ενασχόλησης και της κοινωνικής ταυτότητας των ασθενών.
Πηγή: Roger Chou. Subacute and chronic low back pain: Nonpharmacologic and pharmacologic treatment. last updated: May 07, 2018.